Η βιογραφία του πρώτου γερμανόφωνου συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας διαβάζεται σαν noir μυθιστόρημα.
Της Αναστασίας Μπαξεβάνη
«Μου
συμβαίνει πάντα, ακόμα κι’ όταν όλα μου πάνε πολύ στραβά, σαν να έχω να
πω κάτι, το οποίο κανείς, εκτός από εμένα, δεν θα μπορούσε ποτέ να πει,
με αυτόν τον τρόπο. »
Με αυτά τα λόγια, περιγράφει ο
Glauser τη σχέση του με τη συγγραφή, το μοναδικό του αντίδοτο σε μια ζωή
που στιγματίστηκε από εγκλεισμούς σε ψυχιατρεία, σύγκρουση με τις αρχές
και πατρική κηδεμονία.
Γεννήθηκε στις 4.2.1896 στη Βιέννη,
από ελβετό πατέρα και αυστριακή μητέρα. Σε ηλικία τεσσάρων ετών έχασε τη
μητέρα του και την ανατροφή του ανέλαβαν η γιαγιά και δύο μητριές. Ήδη
από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ήταν αδύνατον να προσαρμοστεί στις
κοινωνικές νόρμες. Σε ηλικία δεκατριών ετών προσπάθησε να το σκάσει από
το σπίτι, ενώ λόγω προβλημάτων στο Γυμνάσιο, με επιμονή του πατέρα του,
αναγκάστηκε να συνεχίσει την εκπαίδευση του στην Ελβετία. Απείθαρχος,
προτιμούσε να διαβάζει φιλοσοφία και λόγω της έντονης κριτικής του σε
θέματα ποίησης ήρθε σε αντιπαράθεση με έναν καθηγητή του και
αποπειράθηκε για πρώτη φορά να αυτοκτονήσει. Μετά από συνεχείς αποβολές
κατόρθωσε τελικά να πάρει απολυτήριο από ένα ιδιωτικό σχολείο της
Ζυρίχης.
Το 1916, στο πρώτο εξάμηνο των σπουδών του στη Χημεία, τις οποίες δεν
ολοκλήρωσε ποτέ, ήρθε σε επαφή με τον Ντανταισμό. Γνώρισε τους Max Oppenheimer, Hugo Ball και Tristan Tzara.
Πήρε μέρος στις συναντήσεις τους όπου διάβαζε δικά του κείμενα και
ποιήματα. Παρ’ όλα αυτά δεν υπήρξε πραγματικά ντανταιστής, όπως αναφέρει
σε άρθρο του, 14 χρόνια αργότερα. Ο Ντανταισμός έπαιξε έναν διπλά
παράδοξο ρόλο στη ζωή του. Κινητοποίησε μέσα του μία μη πραγματική,
ακαθόριστη δύναμη, η οποία του έδωσε όμως τη δυνατότητα να βρει τον
δρόμο του ως συγγραφέας. Επίσης, του έδωσε τη δύναμη να σπάσει τους
δεσμούς του με την αστική τάξη.
Πρώτος από αριστερά, με τους Robert Binswanger και Bruno Goetz
Το διάστημα εκείνο έκανε άστατη και
σπάταλη ζωή παρέα με ιερόδουλες, καλλιτέχνες, ζωγράφους και ποιητές.
Συχνά τους καλούσε σε μισοσκότεινα καπηλειά, όπου πίνοντας ρούμι, τους
απήγγειλε ποιήματα του μέχρι τα ξημερώματα. Ο πατέρας του αρνήθηκε να
πληρώσει τα χρέη του, τον μήνυσε και κατάφερε να τον θέσει, λόγω «άσωτης
και έκλυτης ζωής» υπό κηδεμονία, κάτι που συνέβαλε στην εξάρτηση του
από τη μορφίνη. Πηγές αναφέρουν, πως του είχε χορηγηθεί μορφίνη ως
φάρμακο κατά της φυματίωσης, από την οποία είχε τότε προσβληθεί.
Συνελήφθη στη Βέρνη και τη Γενεύη με την κατηγορία παραποίησης ιατρικών
συνταγών και εισήχθη για πρώτη φορά σε ψυχιατρική κλινική.
Το 1921 πείστηκε από τον πατέρα του να
στρατολογηθεί στη Λεγεώνα των Ξένων. Δύο χρόνια αργότερα αρρώστησε
από ελονοσία στη Βόρεια Αφρική και επέστρεψε στη Γαλλία, όπου εργάστηκε
για μικρό διάστημα ως πορτιέρης σε παρισινά ξενοδοχεία. Στο Βέλγιο
δοκίμασε την τύχη του ως ανθρακωρύχος και αργότερα βρήκε θέση σε ένα
θεραπευτήριο, όπου λόγω της ελεύθερης πρόσβασης στο φαρμακείο, η
εξάρτηση του από τη μορφίνη έγινε ακόμα μεγαλύτερη. Τον απέλασαν στην
Ελβετία και νοσηλεύθηκε στο ψυχιατρείο Witzwill, όπου για πρώτη φορά με
ησυχία, ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Τότε έγιναν και οι πρώτες
δημοσιεύσεις κειμένων του.
Τα επόμενα δέκα περίπου χρόνια, η ζωή του σφραγίστηκε από
μικροκλοπές, παραποίηση ιατρικών συνταγών, περιοριστικούς όρους,
αναστολή εκτέλεσης ποινών, εγκλεισμούς σε ψυχιατρικές κλινικές και
άσυλα, αποτοξινώσεις, υποτροπές, και πολλές απόπειρες αυτοκτονίας.
Το 1928 κατάφερε να ολοκληρώσει την
εκπαίδευση του ως κηπουρός, εξάσκησε το επάγγελμα στη Βασιλεία και
άρχισε να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα Gourrama το
οποίο αναφέρεται στις εμπειρίες του από τη Λεγεώνα των Ξένων. Αν και
πήρε προκαταβολή, από την Ελβετική Ένωση Συγγραφέων, 1500 φράγκα, δεν
κατάφερε να το εκδώσει λόγω των ομοφυλικών υπαινιγμών του βιβλίου. Η
προσπάθεια του το 1932 να εργασθεί στο Παρίσι ως ελεύθερος δημοσιογράφος
και συγγραφέας απέτυχε και λόγω οικονομικών προβλημάτων κατέφυγε και
πάλι στον πατέρα του, στο Mannheim της Γερμανίας. Εκεί, παραποίησε για
άλλη μια φορά ιατρική συνταγή, συνελήφθη και με εντολή του πατέρα του
είναι υποχρεωμένος πλέον, να παραμείνει με περιοριστικούς όρους στην
Ελβετία, για όλη του τη ζωή.
Αυτός ο ευαίσθητος, εξαρτημένος από ουσίες. καλλιεργημένος, ευφυής και
περιθωριακός άνθρωπος δεν πέρασε απαρατήρητος στις γυναίκες, στο
πρόσωπο των οποίων έβλεπε την ιδανική μητέρα της φαντασίας του. Παρ’
όλα δε τα προβλήματα του διέθετε πολύ καλές γνώσεις στη λογοτεχνία,
τον πολιτισμό και την πολιτική. Οι επανειλημμένες προσπάθειες
αποτοξίνωσης δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα, αλλά τουλάχιστον σταμάτησαν
οι απόπειρες αυτοκτονίας.
«Ευτελές μυθιστόρημα με υπόβαθρο.», έτσι περιέγραψε ο ίδιος, το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα Der Tee der drei alten Damen, σε
μια εποχή, το 1933, όπου οι αστυνομικές ιστορίες δεν είχαν καμία θέση
στη λογοτεχνία του γερμανόφωνου χώρου. Και πάλι συνάντησε την άρνηση
των εκδοτικών οίκων. Η αρχή όμως είχε γίνει. Το 1934, ενώ νοσηλευόταν
στο ψυχιατρείο του Waldau, κέρδισε στο διαγωνισμό διηγήματος του
ελβετικού Spiegel το πρώτο βραβείο, και λίγο αργότερα, με το επόμενο
μυθιστόρημα του Wachtmeister Studer ,
ήρθε επιτέλους η αναγνώριση. Η φιγούρα του επιθεωρητή Studer του
άνοιξε το δρόμο και το βιβλίο του εκδόθηκε. Γίνεται μέλος της Ένωσης
Ελβετών Συγγραφέων, κάνει αναγνώσεις έργων του και δέχεται παραγγελία
για επόμενο βιβλίο με τον ίδιο επιθεωρητή.
Το 1935, στο ψυχιατρείο του Müsingen, όπου ζούσε εσώκλειστος χωρίς περιορισμούς, ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα του Matto regiert. Aπό τη στιγμή που ένοιωσε την επιτυχία, η συγγραφή έγινε γι’ αυτόν ευκολότερη. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Fieberkurve, Der Chinese, Krock & Co.
Aυτό το δημιουργικό αλλά ταυτόχρονα κουραστικό διάστημα εντατικού
γραψίματος, ήταν η καλύτερη θεραπεία για τις συνεχείς υποτροπές στα
ναρκωτικά. Το βιβλίο Der Chinese κέρδισε
το πρώτο βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων και το Ίδρυμα Schiller του
προσέφερε ως αναγνώριση του έργου του 5ΟΟ φράγκα. Τίποτα όμως δεν
μπορούσε να τον κάνει ευτυχισμένο! Η πίεση της επιτυχίας ήταν μεγάλη.
Του ζητούσαν συνεχώς νέα διηγήματα, μυθιστορήματα, δημοσιογραφικά
άρθρα. Όλα αυτά ήταν πάρα πολλά για έναν τόσο ταλαιπωρημένο άνθρωπο.
Ήδη από το 1933 είχε σχέση με τη νοσοκόμα και πιστή του σύντροφο Berthe Bendell,
με την οποία το 1938 αποφασίζουν να παντρευτούν. Ξεκίνησε για άλλη μια
φορά θεραπεία αποτοξίνωσης στη Βασιλεία. Προσπάθησαν, μάταια, πολλές
φορές να παντρευτούν, όμως λόγω της κηδεμονίας του ήταν αδύνατον, γι’
αυτό και κατέφυγαν στη Γένοβα. Εκεί, άρχισε να επεξεργάζεται τον
σκελετό τριών μυθιστορημάτων και όρισαν ημερομηνία γάμου για τις
8.12.1938. Το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας ο Glauser κατέρρευσε,
έπεσε σε κώμα και μετά από λίγες ώρες, άφησε την τελευταία του πνοή στο
Nervi, μια μικρή πόλη δίπλα στη Γένοβα.
Ο
Friedrich Glauser άφησε πίσω του μια τραγική ζωή αλλά και ένα σημαντικό
έργο. Στα παράδοξα γεγονότα του βίου του ήταν πάντα ψυχικά παρών,
πνευματικά και νοητικά όμως ήταν αποστασιοποιημένος. Ήταν ταυτόχρονα
εντός κι εκτός, παντού και πουθενά, εκφράζοντας ίσως, με
αυτοκαταστροφικό τρόπο το νόημα του Ντανταισμού : Την απόδραση από τη στιγμή.
Τα βιβλία του
«Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ζωρζ Σιμενόν. Αυτό που κάνω, το έχω
μάθει από αυτόν. Ήταν ο δάσκαλος μου. Δεν είμαστε όλοι μαθητές κάποιου;»
Friedrich Glauser
O
επιθεωρητής της αστυνομίας Jacob Studer, πρωταγωνιστής σε 5
μυθιστορήματα και μερικά διηγήματα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1936
στο ομώνυμο διήγημα. Διαίσθηση και υγιής κοινή λογική βοηθούν τον
αντισυμβατικό Studer να λύσει, ως επί το πλείστον, τραγικές υποθέσεις.
Απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι, θύματα καταστάσεων, έρχονται αντιμέτωποι
με τους καταπιεστικούς θεσμούς της οργανωμένης κοινωνίας. Η ανώτερη
τάξη εμφανίζεται ως χαμένη και γελοιοποιείται πικρά. Οι ιστορίες αυτές,
περιέχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και τις προσωπικές απόψεις
του συγγραφέα.
Με δυνατά του σημεία την ατμόσφαιρα
αλλά και τη ψυχική διάθεση των ηρώων του, ο Glauser ασχολήθηκε σοβαρά
με την αστυνομική λογοτεχνία και διεύρυνε το είδος της προσθέτοντας
νέο βάθος. Κανείς άλλος ελβετός συγγραφέας δεν κατάφερε να αποτυπώσει
τόσο καλά την ελβετική κοινωνία, τη δεκαετία του ΄30. Με λίγα λόγια
μπορούσε να καταγράψει κοινωνικά φαινόμενα, να παρουσιάσει πορτραίτα
διαφορετικών χαρακτήρων και όλα αυτά με το περιτύλιγμα μια
συναρπαστικής, αστυνομικής ιστορίας. Έγραψε, εκτός από μυθιστορήματα,
περισσότερα από 100 διηγήματα, δοκίμια, μελέτες και αυτοβιογραφικά
αφηγήματα..
Δυστυχώς, στα κείμενα του έγιναν
άπειρες επεμβάσεις και παραλλαγές από εκδότες και συντάκτες εφημερίδων.
Άλλαξαν εκφράσεις, προτάσεις, ακόμη και ολόκληρα κεφάλαια. Το καθεστώς
κηδεμονίας του, τους προσέφερε αυτή τη δυνατότητα. Μόλις τη δεκαετία
του ΄90 ο εκδοτικός οίκος Limmat-Verlag αποκατέστησε τα κείμενα και τα
παρουσίασε στην πρωτότυπη μορφή τους με πλήθος σχολίων και επισημάνσεων.
Τα περισσότερα βιβλία του γυρίστηκαν σε ταινίες, και το 1988 το διήγημα Der Chinese εκδόθηκε
και σε comic με μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν και άλλα του έργα, όπως
και η προσωπική του ματιά για τον Ντανταισμό. Προς τιμήν του, δόθηκε το
2001 το όνομα του σε έναν μικρό δρόμο της Ζυρίχης. Έχει μεταφραστεί
στις περισσότερες ευρωπαικές γλώσσες, όχι όμως στην ελληνική και γι’
αυτό παραμένει άγνωστος στη χώρα μας.
Der Friedrich-Glauser-Preis
Το
βραβείο Friedrich-Glauser-Preis, αντιπροσωπεύει από το 1987, ένα από
τα σημαντικότερα βραβεία αστυνομικής λογοτεχνίας στο γερμανόφωνο χώρο
και απονέμεται κάθε χρόνο από την Ένωση Συγγραφέων Γερμανόφωνης
Αστυνομικής Λογοτεχνίας, Das Syndikat, την
οποία απαρτίζουν περισσότερα από 500 μέλη. H διάκριση για το καλύτερο
αστυνομικό μυθιστόρημα συνοδεύεται με το ποσό των 5.ΟΟΟ Ευρώ.
Κανείς σύγχρονος του Friedrich
Glauser, δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί, τη σημασία του έργου που
άφησε πίσω του αυτός ο ελβετός συγγραφέας, του οποίου η ζωή είχε την
ατμόσφαιρα, τους χαρακτήρες, την πλοκή και την ηθική αμφισημία μιας
νουάρ ιστορίας.
Gedankenland, Μάιος 2011
Ο τάφος του, στη Ζυρίχη.
Πηγές
- Das Syndikat
- Lexikon der deutschen Krimi-Autoren
- Stefan Banz – F. Glauser und Dada
- Krimi.couch.de – Online Magazin
- Wikipedia.de
- Bücher-Wiki.de – Digitales Buchwissen
