Eίναι σημαντικό, πριν προχωρήσουμε στην περιγραφή του Ανθρώπου Μάνγκο, να αναφέρουμε τις υπάρχουσες θεωρίες για την εξελικτική ιστορία του ανθρώπινου γένους. Μιλάμε για θεωρίες οι οποίες υποστηρίζονται από επιστημονικά στοιχεία, αλλά διαρκώς αναμορφώνονται με βάση τις νέες ανακαλύψεις των αρχαιολόγων, των ανθρωπολόγων και των παλαιοντολόγων που έρχονται στο φως. Οι περισσότερες υποστηρίζουν την άποψη πως λίκνο της ανθρωπότητας και του γένους Homo είναι η Αφρική.
To μοντέλο της αφρικανικής αντικατάστασης υποστηρίζει πως οι σύγχρονοι άνθρωποι ξεπήδησαν αρχικά από την Αφρική πριν από 250.000 χρόνια και εξαπλώθηκαν από εκεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Τούτο το μοντέλο υποστήριξαν έντονα επιστήμονες όπως ο Κρίστοφερ Στρίντζερ, και γενετικά στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA.
To δεύτερο μοντέλο, της διασταύρωσης και αντικατάστασης, είναι βασικά ίδιο με το προηγούμενο, αν και επιτρέπει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την εκμηδένιση της διασταύρωσης ανά μεσα στους πληθυσμούς που μεταναστεύουν και τους γηγενείς πληθυσμούς. Τούτη την υπόθεση, που είναι επίσης γνωστή ως «Υπόθεση για τον Αφροευρωπαϊκό Σάπιενς», υποστήριξε έντονα ο Γκίντερ Μπάουερ.
Tο τρίτο μοντέλο θεωρητικής εξέλιξης της ανθρωπότητας είναι εκείνο της Αφομοίωσης. Αποδέχεται τη θεωρία της αφρικανικής προέλευσης, αλλά αρνείται πως η αντικατάσταση ή η μετανάστευση είναι σημαντικοί παράγοντες στην αλυσίδα της εμφάνισης του σύγχρονου ανθρώπου. Επιπλέον, υποδεικνύεται πως τούτο το μοντέλο δίνει έμφαση στη σημασία της ροής των γονιδίων, στην εναλλαγή των εξελικτικών πιέσεων και τις προκύπτουσες διακριτές μορφολογικές αλλαγές. Έτσι, η τοπική διαφοροποίηση του είδους είναι πιθανή στην εμφάνιση του ανατομικά σύγχρονου Homo sapiens. Τούτο το μοντέλο υποστηρίχθηκε κυρίως από επιστήμονες όπως ο Σμιθ και ο Τρινκάους, που αμφισβήτησαν την κλαδιστική μεθοδολογία.
Tο τέταρτο μοντέλο της Πολυτοπικής Εξέλιξης αντιτίθεται στο μοντέλο της αφρικανικής προέλευσης για τους σύγχρονους ανάμεσα σε σύγχρονους πληθυσμούς. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν ξεπήδησαν μόνον στην Αφρική αλλά, επίσης, στην Ασία και την Ευρώπη, από τους προγόνους τους της Μέσης Πλειστόκαινης. Τούτο το τελευταίο μοντέλο υποστήριξε σθεναρά ο Μίλφορντ Γουόλποφ και όχι άδικα.
Τα θεωρητικά προβλήματα που υφίστανται ανάμεσα σε αυτά τα μοντέλα της κλασικής επιστή μης έχουν τη βάση τους στις αντιγνωμίες των επιστημόνων για το ποια είδη του γένους Homo είναι έγκυρα και αποτελούν πραγματικούς κρίκους στην εξελικτική του αλυσίδα. Για τους ερευνητές είναι σημαντικό να γνωρίζουν ακριβώς τι είδους υλικό μπορούν να περιλάβουν στον όρο γένος, καθώς υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που αμφισβητούν την ταξινόμηση ορισμένων ειδών στο γένος Homo. Είδη όπως ο homo aethiopicus, ο homo rudolfensis, ο pithecanthropus rudolfensis , ο homo erectus olduvaiensis, ο homο javanensis pimigenis και άλλα παραμένουν προβλήματα άλυτα και προς το παρόν δημιουργούν εμπόδια στη διαμόρφωση μιας ενοποιημένης εικόνας. Αν μάλιστα συμπεριλάβουμε και το γεγονός πως είναι αμφίβολες οι παλαιότερες χρονολογήσεις που οδήγησαν στην παρούσα ταξινόμηση, τότε το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο. Για παράδειγμα, σε ό, τι αφορά στις χρονολογήσεις των ευρημάτων των περιοχών Σκουλ, Ταμπούν και Καφζέχ, στη Μέση Ανατολή, οι παλαιότερες εκτιμήσεις ήταν πως ανήκαν στο χρονικό βάθος των 40.000 χρόνων, ενώ οι νεότερες εκτιμήσεις μετατοπίζουν το χρονικό ορίζοντα περίπου στα 90.000 χρόνια. Η χρονική διαφορά είναι σημαντική και επηρεάζει ιδιαίτερα τη μορφολογία της ανάλυσης του προς εξέτασιν είδους.
Περιπλοκή στο πρόβλημα της ανάλυσης προκαλούν και οι όποιες νέες ανακαλύψεις γίνονται, ιδιαίτερα όταν τα πορίσματά τους αντιτίθενται σε οργανωμένες θεωρίες. Μια τέτοια ανακάλυψη έγινε στη λίμνη Μάνγκο, νοτιοδυτικά της Νότιας Νέας Ουαλίας, στην Αυστραλία.
To μοντέλο της αφρικανικής αντικατάστασης υποστηρίζει πως οι σύγχρονοι άνθρωποι ξεπήδησαν αρχικά από την Αφρική πριν από 250.000 χρόνια και εξαπλώθηκαν από εκεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Τούτο το μοντέλο υποστήριξαν έντονα επιστήμονες όπως ο Κρίστοφερ Στρίντζερ, και γενετικά στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA.
To δεύτερο μοντέλο, της διασταύρωσης και αντικατάστασης, είναι βασικά ίδιο με το προηγούμενο, αν και επιτρέπει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την εκμηδένιση της διασταύρωσης ανά μεσα στους πληθυσμούς που μεταναστεύουν και τους γηγενείς πληθυσμούς. Τούτη την υπόθεση, που είναι επίσης γνωστή ως «Υπόθεση για τον Αφροευρωπαϊκό Σάπιενς», υποστήριξε έντονα ο Γκίντερ Μπάουερ.
Tο τρίτο μοντέλο θεωρητικής εξέλιξης της ανθρωπότητας είναι εκείνο της Αφομοίωσης. Αποδέχεται τη θεωρία της αφρικανικής προέλευσης, αλλά αρνείται πως η αντικατάσταση ή η μετανάστευση είναι σημαντικοί παράγοντες στην αλυσίδα της εμφάνισης του σύγχρονου ανθρώπου. Επιπλέον, υποδεικνύεται πως τούτο το μοντέλο δίνει έμφαση στη σημασία της ροής των γονιδίων, στην εναλλαγή των εξελικτικών πιέσεων και τις προκύπτουσες διακριτές μορφολογικές αλλαγές. Έτσι, η τοπική διαφοροποίηση του είδους είναι πιθανή στην εμφάνιση του ανατομικά σύγχρονου Homo sapiens. Τούτο το μοντέλο υποστηρίχθηκε κυρίως από επιστήμονες όπως ο Σμιθ και ο Τρινκάους, που αμφισβήτησαν την κλαδιστική μεθοδολογία.
Tο τέταρτο μοντέλο της Πολυτοπικής Εξέλιξης αντιτίθεται στο μοντέλο της αφρικανικής προέλευσης για τους σύγχρονους ανάμεσα σε σύγχρονους πληθυσμούς. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν ξεπήδησαν μόνον στην Αφρική αλλά, επίσης, στην Ασία και την Ευρώπη, από τους προγόνους τους της Μέσης Πλειστόκαινης. Τούτο το τελευταίο μοντέλο υποστήριξε σθεναρά ο Μίλφορντ Γουόλποφ και όχι άδικα.
Τα θεωρητικά προβλήματα που υφίστανται ανάμεσα σε αυτά τα μοντέλα της κλασικής επιστή μης έχουν τη βάση τους στις αντιγνωμίες των επιστημόνων για το ποια είδη του γένους Homo είναι έγκυρα και αποτελούν πραγματικούς κρίκους στην εξελικτική του αλυσίδα. Για τους ερευνητές είναι σημαντικό να γνωρίζουν ακριβώς τι είδους υλικό μπορούν να περιλάβουν στον όρο γένος, καθώς υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που αμφισβητούν την ταξινόμηση ορισμένων ειδών στο γένος Homo. Είδη όπως ο homo aethiopicus, ο homo rudolfensis, ο pithecanthropus rudolfensis , ο homo erectus olduvaiensis, ο homο javanensis pimigenis και άλλα παραμένουν προβλήματα άλυτα και προς το παρόν δημιουργούν εμπόδια στη διαμόρφωση μιας ενοποιημένης εικόνας. Αν μάλιστα συμπεριλάβουμε και το γεγονός πως είναι αμφίβολες οι παλαιότερες χρονολογήσεις που οδήγησαν στην παρούσα ταξινόμηση, τότε το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο. Για παράδειγμα, σε ό, τι αφορά στις χρονολογήσεις των ευρημάτων των περιοχών Σκουλ, Ταμπούν και Καφζέχ, στη Μέση Ανατολή, οι παλαιότερες εκτιμήσεις ήταν πως ανήκαν στο χρονικό βάθος των 40.000 χρόνων, ενώ οι νεότερες εκτιμήσεις μετατοπίζουν το χρονικό ορίζοντα περίπου στα 90.000 χρόνια. Η χρονική διαφορά είναι σημαντική και επηρεάζει ιδιαίτερα τη μορφολογία της ανάλυσης του προς εξέτασιν είδους.
Περιπλοκή στο πρόβλημα της ανάλυσης προκαλούν και οι όποιες νέες ανακαλύψεις γίνονται, ιδιαίτερα όταν τα πορίσματά τους αντιτίθενται σε οργανωμένες θεωρίες. Μια τέτοια ανακάλυψη έγινε στη λίμνη Μάνγκο, νοτιοδυτικά της Νότιας Νέας Ουαλίας, στην Αυστραλία.
Ο Άνθρωπος Μάνγκο
Επί χιλιάδες χρόνια ο Γηγενείς της Αυστραλίας –οι αποκαλούμενοι ενίοτε αβορίγινες- περιπλανούνταν στην αυστραλιανή ήπειρο. Αρκετοί ανάμεσά τους ζούσαν κοντά στις ακτές της λίμνης Μάνγκο, τμήμα της περιοχής των λιμνών Γουϊλάντρα. Όταν η λίμνη στέγνωσε, εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών πριν από 10.000 περίπου χρόνια, τα οστά και τα λείψανα των ανθρώπων που ζούσαν κοντά στις ακτές θάφτηκαν στην άμμο της ερήμου. Περίπου πριν από 30 χρόνια ο άνεμος που σαρώνει αυτές τις περιοχές αποκάλυψε ένα κομμάτι της ιστορίας. Αυτό ήταν το έναυσμα για μια εκτενέστερη ανασκαφή από τους αυστραλούς αρχαιολόγους.
Στην ανασκαφή του 1969 οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως 175 θραύσματα οστών. Όταν ανασυναρμολογήθηκαν, σχημάτισαν το σκελετό ενός ενήλικου θηλυκού που έγινε γνωστό ως η Γυναίκα Μάνγκο. Η χρονολόγηση με τη μέδοθο των ραδιοϊσοτόπων του άνθρακα έδειξε πως είχε πεθάνει πριν από 25-26 000 χρόνια. Πέντε χρόνια αργότερα, 500 μέτρα μακρύτερα από το σημείο που ανακαλύφθηκε η Γυναίκα Μάνγκο, βρέθηκαν τα λείψανα ενός άλλου αρχαίου ανθρώπου. 0 Τζιμ Μπόουλερ, καθηγητής της Γεωλογίας στη Μελβούρνη τώρα, παρατήρησε ένα κομμάτι οστού να προεξέχει από το έδαφος. To οστούν αποδείχτηκε ότι ήταν η κορυφή ενός ανθρώπινου κρανίου ηλικίας 25.000 ετών τουλάχιστον. Ο σκελετός βαπτίστηκε ο Άνδρας Μάνγκο.
Σχεδόν από την πρώτη στιγμή της εκταφής του ο Άνδρας Μάνγκο υπήρξε μια πρόκληση για τις επιοτημονικές πεποιθήσεις και διαίρεσε τους ανθρωπολόγους. Ακόμη και σήμερα, μετά από 30 χρόνια, δεν υπάρχει κάποια συμφωνία ως προς την ηλικία του Άνδρα Μάνγκο. Άλλοι ισχυρίζονται πως φθάνει ως τα 30.000 χρόνια, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι η ηλικία του αγγίζει το χρονικό βάθος των 60.000 χρόνων. Ακόμη και το φύλο του σκελετού αμφισβητείται, αν και γενικά θεωρείται πως είναι αρσενικό. Ωστόσο, οι αντιγνωμίες ωχριούν σε σύγκριση με την πολεμική που ξεσηκώθηκε. Σε ένα άρθρο που ήδη εκδόθηκε από τρεις αυστραλούς επιστήμονες, καταγράφεται ο ισχυρισμός πως η επικρατούσα σήμερα άποψη για τις απαρχές της ανθρωπότητας είναι λανθασμένη.
Για περισσότερα από 10 χρόνια δύο θεωρίες συναγωνίζονταν για την ερμηνεία της προέλευσης του Homo sapiens. Η πλέον αποδεκτή είναι η θεωρία της αφρικανικής προέλευσης, που πρότειναν οι Άλαν Γουϊλσον και Ρεμπέκα Καν από το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια το 1988. Σύμφωνα με τούτη τη θεώρηση, όπως είπαμε και πιο πάνω, οι σύγχρονοι άνΘρωποι προήλθαν από την Αφρική περίπου 200-250.000 χρόνια πριν, μέσω της διασποράς τους σε όλη την υδρόγειο. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξόδου αντικατέστησαν το είδος Νεάντερταλ και έγιναν το κυρίαρχο είδος. Οι Γουϊλσον και Καν προσπαθούν να αποδείξουν ότι ένα «αρχαϊκό» ανθρώπινο είδος, ο homo erectus, έφυγε από την Αφρική πριν από 2.000.000 χρόνια. Τους απόγονους αυτού του είδους, που περιλαμβάνουν τους ανθρώπους του Νεάντερταλ, αντικατέστησαν οι homo sapiens.
Τούτη τη θεωρία αμφισβήτησε ο Άλαν Θορν, επίτιμος καθηγητής Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας. Ο Θορν, μαζί με τον καθηγητή Μίλφορντ Γουόλποφ του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν, είναι οι υπέρμαχοι της Πολυτοπικής Θεωρίας. Οι δύο επιστήμονες συμφωνούν ότι ο homo erectus ξεκίνησε από την Αφρική και μετανάστευσε. Η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός πως πιστεύουν ότι ο homo sapiens δεν αναπτύχθηκε αποκλειστικά στην Αφρική, αλλά ταυτόχρονα στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία. «Υπάρχουν μόνο δύο θεωρίες και η μία από αυτές πρέπει να είναι λάθος», λέγει ο Θορν. Σε μια μελέτη που εκδόθηκε στο Συζητήσεις της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α, ο Θορν και οι δύο συνεργάτες του ισχυρίζονται πως μια νέα εξέταση του Άνδρα Μάνγκο υποδεικνύει την ορθότητα της πολυτοπικής θεωρίας.
Η σφοδρότητα των επιθέσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές των διαφορετικών εξελικτικών θεωριών πιθανώς δείχνει ως επιπόλαια διαφορά απόψεων, αλλά στην πραγματικότητα πηγαίνει βαθύτερα. Επί σειρά αιώνων υπήρχε η άποψη πως οι διαφορές ανάμεσα οτις ανθρώπινες «φυλές» σημαίνουν ότι κάποιες είναι ανώτερες και κάποιες κατώτερες. Σύμφωνα με την πολυτοπική θεωρία, η μακρά διαδικασία της εξέλιξης σε διαφορετικές περιοχές εξηγεί τις «διαφορές» ανάμεσα στους Ασιάτες, τους Αφρικανούς, τους Ευρωπαίους και τους Αβορίγινους. 'Ομως, αν επικρατήσει η θεωρία της αφρικανικής καταγωγής, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει γενετική βάση για το ρατσισμό. Ο συλλογισμός της είναι ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι αναπτύχθηκαν τόσο πρόσφατα ώστε είναι γενετικά ταυτόσημοι, άσχετα πόσο διαφορετικοί φαίνονται. Έτσι, από ένα σωρό οστά ξεπήδησε το ερώτημα: Είναι οι διαφορές μας επιφανειακές ή είναι προγραμματισμένες στα γονίδιά μας;
Η υπόθεση του Θορν στηρίζεται στο DNA που πήραν οι επιστήμονες από τον Άνδρα Μάνγκο. 0 Δρ Σάιμον Ίσταλ, ένας εξελικτικιστής γενετιστής στην Πανεπιστημιακή Σχολή Ιατρικής Έρευνας του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, ανακάλυψε ότι το γενετικό υλικό περιείχε ένα μικρό τμήμα του μιτοχονδριακού DNA. Κατόπιν ανάλυσε γενετικό υλικό από 3.500 περίπου άτομα, ανάμεσα στα οποία περιέλαβε αρχαίους Αβορίγινους ηλικίας 30.000 ετών περίπου, δείγματα από Νεαντερτάλιους και σύγχρονους Αβορίγινους. Ο Ίσταλ ανακάλυψε πως το DNA του Άνδρα του Μάνγκο δεν είχε σχέση με το DNA οποιουδήποτε άλλου δείγματος.
Για τον Θορν τούτο είναι ένα ισχυρό στοιχείο, που αποδεικνύει το λάθος της θεωρίας περί αφρικανικής προέλευσης. Σύμφωνα με την αφρικανική θεωρία ο Homo sapiens έχει έναν τόπο καταγωγής. Αν, λοιπόν, ο Άνδρας Μάνγκο αντλούσε την καταγωγή του από κάποιον που μετανάστευσε από την Αφρική τα περασμένα 200.000 χρόνια, τότε το μιτοχονδιακό DNA του θα έπρεπε να μοιάζει με τα άλλα δείγματα. Στη θεωρία περί αφρικανικής προέλευσης υφίσταται μια διάκριση ανάμεσα στον homo erectus και τον homo sapiens. O Θορν πιστεύει ότι τούτη η διαφορά είναι άνευ σημασίας, καθώς είναι αδύνατο να καθορίσει κανείς πού και πότε συνέβη η μετάβαση. Ωστόσο, οι επικριτές του δεν πείθονται για αυτά που ισχυρίζεται ο Θορν ότι δείχνει η ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA. Μάλιστα, είναι αρκετοί οι ανθρωπολόγοι που πιστεύουν ότι, ο λόγος που το γενετικό υλικό του Άνδρα Μάνγκο δε βρίσκεται πουθενά αλλού, είναι γιατί δεν είχε απόγονους.
Επί χιλιάδες χρόνια ο Γηγενείς της Αυστραλίας –οι αποκαλούμενοι ενίοτε αβορίγινες- περιπλανούνταν στην αυστραλιανή ήπειρο. Αρκετοί ανάμεσά τους ζούσαν κοντά στις ακτές της λίμνης Μάνγκο, τμήμα της περιοχής των λιμνών Γουϊλάντρα. Όταν η λίμνη στέγνωσε, εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών πριν από 10.000 περίπου χρόνια, τα οστά και τα λείψανα των ανθρώπων που ζούσαν κοντά στις ακτές θάφτηκαν στην άμμο της ερήμου. Περίπου πριν από 30 χρόνια ο άνεμος που σαρώνει αυτές τις περιοχές αποκάλυψε ένα κομμάτι της ιστορίας. Αυτό ήταν το έναυσμα για μια εκτενέστερη ανασκαφή από τους αυστραλούς αρχαιολόγους.
Στην ανασκαφή του 1969 οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως 175 θραύσματα οστών. Όταν ανασυναρμολογήθηκαν, σχημάτισαν το σκελετό ενός ενήλικου θηλυκού που έγινε γνωστό ως η Γυναίκα Μάνγκο. Η χρονολόγηση με τη μέδοθο των ραδιοϊσοτόπων του άνθρακα έδειξε πως είχε πεθάνει πριν από 25-26 000 χρόνια. Πέντε χρόνια αργότερα, 500 μέτρα μακρύτερα από το σημείο που ανακαλύφθηκε η Γυναίκα Μάνγκο, βρέθηκαν τα λείψανα ενός άλλου αρχαίου ανθρώπου. 0 Τζιμ Μπόουλερ, καθηγητής της Γεωλογίας στη Μελβούρνη τώρα, παρατήρησε ένα κομμάτι οστού να προεξέχει από το έδαφος. To οστούν αποδείχτηκε ότι ήταν η κορυφή ενός ανθρώπινου κρανίου ηλικίας 25.000 ετών τουλάχιστον. Ο σκελετός βαπτίστηκε ο Άνδρας Μάνγκο.
Σχεδόν από την πρώτη στιγμή της εκταφής του ο Άνδρας Μάνγκο υπήρξε μια πρόκληση για τις επιοτημονικές πεποιθήσεις και διαίρεσε τους ανθρωπολόγους. Ακόμη και σήμερα, μετά από 30 χρόνια, δεν υπάρχει κάποια συμφωνία ως προς την ηλικία του Άνδρα Μάνγκο. Άλλοι ισχυρίζονται πως φθάνει ως τα 30.000 χρόνια, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι η ηλικία του αγγίζει το χρονικό βάθος των 60.000 χρόνων. Ακόμη και το φύλο του σκελετού αμφισβητείται, αν και γενικά θεωρείται πως είναι αρσενικό. Ωστόσο, οι αντιγνωμίες ωχριούν σε σύγκριση με την πολεμική που ξεσηκώθηκε. Σε ένα άρθρο που ήδη εκδόθηκε από τρεις αυστραλούς επιστήμονες, καταγράφεται ο ισχυρισμός πως η επικρατούσα σήμερα άποψη για τις απαρχές της ανθρωπότητας είναι λανθασμένη.
Για περισσότερα από 10 χρόνια δύο θεωρίες συναγωνίζονταν για την ερμηνεία της προέλευσης του Homo sapiens. Η πλέον αποδεκτή είναι η θεωρία της αφρικανικής προέλευσης, που πρότειναν οι Άλαν Γουϊλσον και Ρεμπέκα Καν από το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια το 1988. Σύμφωνα με τούτη τη θεώρηση, όπως είπαμε και πιο πάνω, οι σύγχρονοι άνΘρωποι προήλθαν από την Αφρική περίπου 200-250.000 χρόνια πριν, μέσω της διασποράς τους σε όλη την υδρόγειο. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξόδου αντικατέστησαν το είδος Νεάντερταλ και έγιναν το κυρίαρχο είδος. Οι Γουϊλσον και Καν προσπαθούν να αποδείξουν ότι ένα «αρχαϊκό» ανθρώπινο είδος, ο homo erectus, έφυγε από την Αφρική πριν από 2.000.000 χρόνια. Τους απόγονους αυτού του είδους, που περιλαμβάνουν τους ανθρώπους του Νεάντερταλ, αντικατέστησαν οι homo sapiens.
Τούτη τη θεωρία αμφισβήτησε ο Άλαν Θορν, επίτιμος καθηγητής Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας. Ο Θορν, μαζί με τον καθηγητή Μίλφορντ Γουόλποφ του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν, είναι οι υπέρμαχοι της Πολυτοπικής Θεωρίας. Οι δύο επιστήμονες συμφωνούν ότι ο homo erectus ξεκίνησε από την Αφρική και μετανάστευσε. Η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός πως πιστεύουν ότι ο homo sapiens δεν αναπτύχθηκε αποκλειστικά στην Αφρική, αλλά ταυτόχρονα στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία. «Υπάρχουν μόνο δύο θεωρίες και η μία από αυτές πρέπει να είναι λάθος», λέγει ο Θορν. Σε μια μελέτη που εκδόθηκε στο Συζητήσεις της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α, ο Θορν και οι δύο συνεργάτες του ισχυρίζονται πως μια νέα εξέταση του Άνδρα Μάνγκο υποδεικνύει την ορθότητα της πολυτοπικής θεωρίας.
Η σφοδρότητα των επιθέσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές των διαφορετικών εξελικτικών θεωριών πιθανώς δείχνει ως επιπόλαια διαφορά απόψεων, αλλά στην πραγματικότητα πηγαίνει βαθύτερα. Επί σειρά αιώνων υπήρχε η άποψη πως οι διαφορές ανάμεσα οτις ανθρώπινες «φυλές» σημαίνουν ότι κάποιες είναι ανώτερες και κάποιες κατώτερες. Σύμφωνα με την πολυτοπική θεωρία, η μακρά διαδικασία της εξέλιξης σε διαφορετικές περιοχές εξηγεί τις «διαφορές» ανάμεσα στους Ασιάτες, τους Αφρικανούς, τους Ευρωπαίους και τους Αβορίγινους. 'Ομως, αν επικρατήσει η θεωρία της αφρικανικής καταγωγής, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει γενετική βάση για το ρατσισμό. Ο συλλογισμός της είναι ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι αναπτύχθηκαν τόσο πρόσφατα ώστε είναι γενετικά ταυτόσημοι, άσχετα πόσο διαφορετικοί φαίνονται. Έτσι, από ένα σωρό οστά ξεπήδησε το ερώτημα: Είναι οι διαφορές μας επιφανειακές ή είναι προγραμματισμένες στα γονίδιά μας;
Η υπόθεση του Θορν στηρίζεται στο DNA που πήραν οι επιστήμονες από τον Άνδρα Μάνγκο. 0 Δρ Σάιμον Ίσταλ, ένας εξελικτικιστής γενετιστής στην Πανεπιστημιακή Σχολή Ιατρικής Έρευνας του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, ανακάλυψε ότι το γενετικό υλικό περιείχε ένα μικρό τμήμα του μιτοχονδριακού DNA. Κατόπιν ανάλυσε γενετικό υλικό από 3.500 περίπου άτομα, ανάμεσα στα οποία περιέλαβε αρχαίους Αβορίγινους ηλικίας 30.000 ετών περίπου, δείγματα από Νεαντερτάλιους και σύγχρονους Αβορίγινους. Ο Ίσταλ ανακάλυψε πως το DNA του Άνδρα του Μάνγκο δεν είχε σχέση με το DNA οποιουδήποτε άλλου δείγματος.
Για τον Θορν τούτο είναι ένα ισχυρό στοιχείο, που αποδεικνύει το λάθος της θεωρίας περί αφρικανικής προέλευσης. Σύμφωνα με την αφρικανική θεωρία ο Homo sapiens έχει έναν τόπο καταγωγής. Αν, λοιπόν, ο Άνδρας Μάνγκο αντλούσε την καταγωγή του από κάποιον που μετανάστευσε από την Αφρική τα περασμένα 200.000 χρόνια, τότε το μιτοχονδιακό DNA του θα έπρεπε να μοιάζει με τα άλλα δείγματα. Στη θεωρία περί αφρικανικής προέλευσης υφίσταται μια διάκριση ανάμεσα στον homo erectus και τον homo sapiens. O Θορν πιστεύει ότι τούτη η διαφορά είναι άνευ σημασίας, καθώς είναι αδύνατο να καθορίσει κανείς πού και πότε συνέβη η μετάβαση. Ωστόσο, οι επικριτές του δεν πείθονται για αυτά που ισχυρίζεται ο Θορν ότι δείχνει η ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA. Μάλιστα, είναι αρκετοί οι ανθρωπολόγοι που πιστεύουν ότι, ο λόγος που το γενετικό υλικό του Άνδρα Μάνγκο δε βρίσκεται πουθενά αλλού, είναι γιατί δεν είχε απόγονους.
Η Αμφισβήτηση
Η αλήθεια είναι πως μέχρι οι ερευνητές να βρουν τον τρόπο να εξάγουν το πυρηνικό DNA, (DNA από τον πυρήνα των ανθρώπινων κυττάρων), από τα αρχαία οστά, δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί ότι ο Άνθρωπος Μάνγκο δεν πέρασε τα γονίδιά του. Το μιτοχονδιακό DNA περνά μόνο μέσω της γραμμής θηλυκών απογόνων. Ο Θορν επιπλέον αναφέρει πως το γεγονός ότι οι Αβορίγινοι έχουν τον ίδιο σκελετό και δόντια με αυτά του Ανθρώπου Μάνγκο, αποδεικνύει ότι τα γονίδιά του πέρασαν στις επόμενες γενιές, ενώ το μιτοχονδριακό του DNA εξαφανίστηκε. Ωστόσο, ο καθηγητής της προϊστορίας του πανεπιστημίου του Σίντνεϊ Πίτερ Γουάιτ λέγει πως «η συζήτηση για το μιτοχονδριακό DNA του Ανθρώπου Μάνγκο είναι άσχετη με τη μεγάλη εικόνα της εξέλιξης. Ψάχνουμε σε μια από εκείνες τις γραμμές μιτοχονδιακού DNA που εξαφανίστηκαν. Το γεγονός πως δεν υπάρχει στην Αυστραλία είναι δίχως νόημα σε σχέση με την ευρύτερη εξελικτική εικόνα».
Ακόμη και χωρίς τη γενετική ανάλυση ο Θορν υποστηρίζει ότι η ανατομία του Ανθρώπου Μάνγκο είναι ένα σοβαρό στοιχείο για την πολυτοπική θεωρία. «Το πρόβλημα είναι ότι κανένας γηγενής Αυστραλός σήμερα δε μοιάζει με κανένα γηγενή της Αφρικής», λέγει ο Θορν. «Αν οι σύγχρονοι άνθρωποι μετανάστευσαν από την Αφρική πριν από 100.000 ή και 250.000 χρόνια, όπως προτείνει η θεωρία της αφρικανικής προέλευσης, δεν είχαν το χρόνο να μεταβάλλουν τόσο πολύ την εμφάνισή τους. Απαντώντας, ο Γουάιτ ισχυρίζεται ότι «ο Θορν δίνει υπερβολική έμφαση στις ανατομικές διαφορές των σύγχρονων ανθρώπων. Η διαφορές ανάμεσα στους σκελετούς των Αφρικανών, των Ευρωπαίων και των Αβορίγινων είναι πολύ μικρές και υπάρχει μεγάλη δυνατότητα αλληλεπικάλυψης ανάμεσά τους. Το γεγονός ότι επιλέγουμε ένα και μόνο άτομο, λέγοντας πως δε μοιάζει με Αφρικανό, δε συνιστά από μόνο του επιστημονική μαρτυρία».
Ο χρόνος που χρειάζεται ένα είδος για να αναπτυχθεί είναι ακόμη θέμα συζήτησης ανάμεσα στους επιστήμονες. Ωστόσο, αν συμφωνούν σε ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα, απόλυτα αναγκαίο για τη δημιουργία ενός είδους, εξαρτώμενο βέβαια από τις περιβαλλοντικές πιέσεις, το θέμα της ηλικίας του Ανθρώπου Μάνγκο θα μπορούσε να αποδειχθεί ζωτικό. Ο Θορν πιστεύει πως ο Άνθρωπος Μάνγκο είναι ηλικίας 60.000 ετών, (μια ηλικία που ουσιαστικά αυξάνει το χρονικό βάθος της κατοίκησης της Αυστραλίας). Όμως, ο γεωλόγος Τζιμ Μπόουλερ, που ανακάλυψε και το σκελετό, πιστεύει ότι η ηλικία του είναι μάλλον 45.000 χρόνων. Επιπλέον, ισχυρίζεται πως η ομάδα του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, που ασχολήθηκε με τη χρονολόγηση των λειψάνων, αγνόησε στρωματογραφικά στοιχεία που αποδεικνύουν πως η ηλικία του δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 60.000 χρόνια. Σβόλοι πηλού από τη διαστρωμάτωση του τάφου δείχνουν πως ξεθάφτηκε από ένα ανώτερο και συνεπώς νεότερο στρώμα άμμου. Για απάντηση ο Θορν προχώρησε στην έκδοση ενός άρθρου στην Επιθεώρηση της Αυστραλασιατικής Επιστήμης. Εκεί προτείνει πως η άμμος που έπεσε πάνω στο σώμα του Ανθρώπου Μάνγκο ήταν στην πραγματικότητα τμήμα της ταφικής τελετής. O Μπόουλερ παραμένει σκεπτικιστής και απαντά: «Ο τόπος είναι έρημος, γεμάτος αμμόλοφους. Είναι ανοησία να πιστεύουμε ότι ρίχτηκε άμμος για κάποιους ιδιαίτερους λόγους πάνω από τον τάφο του Αβορίγινου».
Τον Θορν αμφισβήτησε και ο δρ Πέτερ Μπράουν, καθηγητής της αρχαιολογίας και της παλαιοανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας. Ουσιαστικά αμφιβάλλει και για το γεγονός ότι πήρε το γενετικό υλικό από το σκελετό του Ανθρώπου Μάνγκο. Για να ενισχύσει την άποψή του, λέγει πως «τα αρχαιότερα δείγματα από τα οποία λήφθηκε γενετικό υλικό υποδεικνύουν χρονικό βάθος 30.000 χρόνων. Αυτά τα δείγματα διατηρήθηκαν οι ιδανικές συνθήκες με δροσερό και ξηρό περιβάλλον. Οι Λίμνες Γουϊλάντρα, ο τόπος δηλαδή στον οποίο έγινε η ανασκαφή είναι γνωστές για το ζεστό και ασταθές κλίμα τους. Συνεπώς, είναι απίθανο να διατηρήθηκε εκεί γενετικό υλικό».
Ο Μπράουν αμφισβητεί, επίσης, τον ισχυρισμό του Θορν ότι οι άνθρωποι στις πρώιμες φάσεις της ανάπτυξής τους έμειναν στην ίδια εξελικτική γραμμή μέσω της διασταύρωσης. «Οι γεωγραφικές αποστάσεις είναι πολύ μεγάλες», λέγει. «Στο πολυτοπικό μοντέλο είναι αδύνατον να υπάρχει γονιδιακή ροή. Το πιθανότερο είναι οι σύγχρονοι άνθρωποι να προήλθαν από την Αφρική»
Οι Νέες Μαρτυρίες
Για να διεκδικήσει το δίκιο του, ο Θορν χρειαζόταν περισσότερους από ένα σκελετούς. To ζητούμενο, λοιπόν, ήταν πως η Λίμνη Μάνγκο έπρεπε να προσφέρει περισσότερα στοιχεία για την ενίσχυση αυτής της εξελικτικής θεωρίας. Ωστόσο, τα στοιχεία τα έδωσε η τεχνολογία, χρονολογώντας το σκελετό με συστήματα υψηλής τεχνολογίας από τους γεωχρονολογιστές της Ερευνητικής Σχολής των Γεωλογικών Επιστημών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας. Ο καθηγητής Ράινερ Γκρουν και οι συνεργάτες του από τα τμήματα Περιβαλλοντικής Γεωχημείας και Γεωχρονολόγησης χρησιμοποίησαν δύο τεχνικές για την αναχρονολόγηση των λειψάνων. Η μέθοδος με το ραδιοϊσότοπο του άνθρακα είχε δείξει το χρονικό βάθος των 40.000 ετών. 0 συνδυασμός του γάμμα-φασματομετρητή και του φασματομετρητή μάζας της σειράς ουρανίου με την τεχνική χρονολόγησης μέσω της αντήχησης σπιν ηλεκτρονίου έδειξε 56.000-68.000 χρόνια, σε συμφωνία δηλαδή με τις απόψεις του Θορν.
Η μέθοδος χρονολόγησης με τη σειρά ουρανίου μετρά την εξασθένιση του ουρανίου σε ένα δείγμα, ανιχνεύοντας τις εκπομπές ακτίνων γάμμα. Ανάλογα με την εξασθένισή του υπολογίζεται και η ηλικία του αντικειμένου. Στη μέθοδο της αντήχησης χρησιμοποιούνται μικροκύματα σε ένα μικρό δείγμα από τα δόντια του συγκεκριμένου σκελετού. 'Ετσι, είναι δυνατόν να μετρηθούν τα ηλεκτρόνια που παγιδεύονται μέσα στα δόντια. 'Οταν θάβεται ο άνθρωπος χονδρικά δεν υπάρχουν ηλεκτρόνια. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, παγιδεύονται όλο και περισσότερα ηλεκτρόνια εξαιτίας της περιβαλλοντικής ακτινοβολίας, γεγονός που βοηθά στη χρονολογική εκτίμηση του αντικειμένου, καθώς αυτά ηλεκτρόνια μπορούν να μετρηθούν.
Για να διεκδικήσει το δίκιο του, ο Θορν χρειαζόταν περισσότερους από ένα σκελετούς. To ζητούμενο, λοιπόν, ήταν πως η Λίμνη Μάνγκο έπρεπε να προσφέρει περισσότερα στοιχεία για την ενίσχυση αυτής της εξελικτικής θεωρίας. Ωστόσο, τα στοιχεία τα έδωσε η τεχνολογία, χρονολογώντας το σκελετό με συστήματα υψηλής τεχνολογίας από τους γεωχρονολογιστές της Ερευνητικής Σχολής των Γεωλογικών Επιστημών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας. Ο καθηγητής Ράινερ Γκρουν και οι συνεργάτες του από τα τμήματα Περιβαλλοντικής Γεωχημείας και Γεωχρονολόγησης χρησιμοποίησαν δύο τεχνικές για την αναχρονολόγηση των λειψάνων. Η μέθοδος με το ραδιοϊσότοπο του άνθρακα είχε δείξει το χρονικό βάθος των 40.000 ετών. 0 συνδυασμός του γάμμα-φασματομετρητή και του φασματομετρητή μάζας της σειράς ουρανίου με την τεχνική χρονολόγησης μέσω της αντήχησης σπιν ηλεκτρονίου έδειξε 56.000-68.000 χρόνια, σε συμφωνία δηλαδή με τις απόψεις του Θορν.
Η μέθοδος χρονολόγησης με τη σειρά ουρανίου μετρά την εξασθένιση του ουρανίου σε ένα δείγμα, ανιχνεύοντας τις εκπομπές ακτίνων γάμμα. Ανάλογα με την εξασθένισή του υπολογίζεται και η ηλικία του αντικειμένου. Στη μέθοδο της αντήχησης χρησιμοποιούνται μικροκύματα σε ένα μικρό δείγμα από τα δόντια του συγκεκριμένου σκελετού. 'Ετσι, είναι δυνατόν να μετρηθούν τα ηλεκτρόνια που παγιδεύονται μέσα στα δόντια. 'Οταν θάβεται ο άνθρωπος χονδρικά δεν υπάρχουν ηλεκτρόνια. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, παγιδεύονται όλο και περισσότερα ηλεκτρόνια εξαιτίας της περιβαλλοντικής ακτινοβολίας, γεγονός που βοηθά στη χρονολογική εκτίμηση του αντικειμένου, καθώς αυτά ηλεκτρόνια μπορούν να μετρηθούν.
Άλλοι δύο σοβαροί ερευνητές ο Τζον Μουβάνεϊ, ένας από τους πιο διάσημους ιστορικούς αρχαιολόγους της Αυστραλίας και ο Δρ Γιόχαν Καμίνγκα με το έργο τους επιβεβαιώνουν την άποψη του Θορν, μετατοπίζοντας το χρονικό βάθος της αυστραλιανής προϊστορίας στην τελευταία Παγετώδη Εποχή. Στην πραγματικότητα, ανα-χρονολογούν τα ευρήματα που σχετίζονται με τις πρώιμες φάσεις κατοίκησης της Αυστραλίας και τα τοποθετούν στο βάθος των 50-60.000 χρόνων, ανακαλύπτοντας παράλληλα στοιχεία μιας πλούσιας προϊστορίας στην αυστραλιανή ήπειρο.
Απ' ό, τι φαίνεται η θεωρία του Θορν έχει πλέον μια σταθερή βάση. Ωστόσο, εκείνο που χρειάζεται από τους επιστήμονες, σε αυτή τη νέα εποχή της τεχνολογίας που θα μας καταπλήσσει διαρκώς με τα ευρήματά της, είναι ανοικτό μυαλό. Ανοικτό μυαλό και η δυνατότητα αναπροσαρμογής στα νέα δεδομένα. Δεν είναι δυνατόν να δημιουργεί κανείς συνειδητά αντιρρήσεις προκειμένου να διαφυλάσσει την κεκτημένη γνώση. Ούτως ή άλλως πάντα θα υπάρχει η προοπτική μιας νέας μελλοντικής ανακάλυψης που πάντα θα αναιρεί τις παλαιότερες θεωρήσεις του επιστημονικού κόσμου. Είτε μας αρέσει είτε όχι δεν είναι δυνατό να φτιάξει κανείς ομελέτα χωρίς να σπάσει τα αυγά. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο ως τώρα η ανθρωπότητα διεύρυνε το γνωστικό της πεδίο. Γιατί να αλλάξει τώρα;
alitoteam
