Το
Δικταίο Άντρο (ή Δικταίον Αντρον) είναι από τα σημαντικότερα και πιο
γνωστά σπήλαια από τα 3000 στην Κρήτη ή τα 8500 στην Ελλάδα.
Στο
εντυπωσιακό σπήλαιο Δικταίο Αντρο, πλούσιο σε σταλαγμίτες και
σταλακτίτες, ο μύθος θέλει να γεννήθηκε ο Δίας. Γι’ αυτό το λόγο το
Δικταίο Άντρο ήταν ήδη από την αρχαιότητα φημισμένο σπήλαιο αφιερωμένο
στη λατρεία του μέγιστου των θεών, όπως προδίδουν τα πολυάριθμα
αναθήματα που βρέθηκαν εδώ.
Στις μέρες μας το Δικταίο Άντρο συνεχίζει να δέχεται πολλούς επισκέπτες, όχι πια προσκυνητές βέβαια, αλλά ταξιδευτές από κάθε γωνιά του πλανήτη.
Που βρίσκεται το Δικταίο Αντρο
Το
Δικταίο Αντρο βρίσκεται στην πλαγιά της οροσειράς Δίκτη στην Ανατολική
Κρήτη, στο οροπέδιο Λασιθίου. Το οροπέδιο Λασιθίου φαίνεται ότι
κατοικείται ήδη από τη Νεολιθική Εποχή (6.000 π.Χ.) και είναι μάλιστα
από τις ελάχιστες περιοχές στη Μεσόγειο που αναπτύχθηκαν οικισμοί σε
τόσο μεγάλο υψόμετρο (μ.ο. 840μ.). Σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι
το οροπέδιο Λασιθίου έχει ιδιαίτερα εύφορο έδαφος και ο υδροφόρος του
ορίζοντας μαζεύει μεγάλες ποσότητες νερού από το χιόνι που πέφτει στις
ψηλές κορυφές της Δίκτης.
Για να επισκεφτείτε το Δικταίο Αντρο θα πρέπει να ανεβείτε στο οροπέδιο Λασιθίου, που βρίσκεται κοντά στην Νεάπολη, τα Μάλια, τη Σταλίδα και τη Χερσόνησο. Δεν απέχει πολλά χιλιόμετρα από τις παραπάνω περιοχές, αλλά ο δρόμος είναι ανηφορικός και γεμάτος στροφές, οπότε θα χρειαστείτε 45 λεπτά – 1 ώρα για να φτάσετε στο οροπέδιο Λασιθίου και το χωριό Ψυχρό.
Το Δικταίο άντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1025μ στις βόρειες πλαγιές του όρους Δίκτη, που δεσπόζει στο οροπέδιο Λασιθίου και ολόκληρη την ανατολική Κρήτη, κοντά στο χωριό Ψυχρό, από όπου παίρνει και το δεύτερό του όνομα Σπήλαιο του Ψυχρού.
Από το Ψυχρό ακολουθείστε το πλακόστρωτο μονοπάτι που περιστοιχίζεται από βελανιδιές. Για όσους είστε πιο περιπετειώδεις, στην αρχή του μονοπατιού θα βρείτε γαϊδουράκια που μπορούν να σας ανεβάσουν μέχρι τη σπηλιά του Δικταίου. Στο τέλος του σύντομου μονοπατιού λίγο πριν την είσοδο για τη σπηλιά του Δικταίου αξίζει να σταματήσετε για να πάρετε μια ανάσα από την ανάβαση, να απολαύσετε την πανοραμική θέα ολόκληρου του οροπεδίου και να ρουφήξετε τον αναζωογονητικό βουνίσιο αέρα, που κουβαλά τα αρώματα από θυμάρι, φασκόμηλο και άλλα αρωματικά βότανα της περιοχής. Η αίσθηση είναι μοναδική και γεννά τη σκέψη ότι δεν επιλέχθηκε τυχαία η σπηλιά του Δικταίου για ένα τόσο σημαντικό γεγονός όπως η γέννηση του Δία, του πατέρα των θεών του Ολύμπου.
Μέσα στο Δικταίο Άντρο
Περνώντας την είσοδο του Δικταίου Άντρου θα βρεθείτε στον προθάλαμο και αμέσως θα νιώσετε τη διαφορά στη θερμοκρασία. Οι ακτίνες του ήλιου δεν μπορούν να φτάσουν μέχρι το εσωτερικό του Δικταίου και η υγρασία, όπως σε όλα τα σπήλαια, μπορεί να φτάσει και το 85%, ενώ επικρατεί απόλυτη ησυχία.
Εσωτερικά το Δικταίο Αντρο αποτελείται από 5 θαλάμους μεγαλύτερους και μικρότερους. Το πιο εντυπωσιακό σημείο είναι η λίμνη που περιβάλλεται από τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο. Για να φτάσετε τη λίμνη του Δικταίου, καλό είναι να έχετε εξοπλιστεί με κατάλληλα παπούτσια και να θυμάστε ότι στα τέλη Σεπτέμβρη η λίμνη έχει την χαμηλότερη στάθμη της, ενώ το χειμώνα ανεβαίνει σημαντικά λόγω των βροχών. Στη λίμνη θα δείτε το «μανδύα του Δία», ένα σταλακτίτη, που σαν πολυέλαιος κρέμεται πάνω από τη λίμνη και το σχήμα του στη φαντασία των ντόπιων φορτισμένη με τους μύθους αιώνων θυμίζει μανδύα.
Στο πίσω μέρος της λίμνης μπορείτε εύκολα να διακρίνετε ένα μικρό διαμέρισμα του Δικταίου Αντρου, εκεί που λένε ότι γεννήθηκε ο Πατέρας των Θεών...
Η λατρεία του Δία στο Δικταίο Αντρο
Το ιερό σπήλαιο του Δικταίου Αντρου φαίνεται ότι λειτουργούσε ως κεντρικό ιερό της Ανατολικής Κρήτης με δύο πιθανά παραρτήματα στην Πραισό και στο Παλαίκαστρο. Οι μύθοι που αφορούν το Δικταίο Αντρο είναι πολλοί, γεγονός που αποδεικνύει και τη σπουδαιότητά του για την Κρήτη και ολόκληρη την αρχαία Ελλάδα.
Το Δικταίο Αντρο μαζί με το Ιδαίο Αντρο στην κεντρική Κρήτη είναι τα σπουδαιότερα ιερά λατρευτικά σπήλαια της αρχαιότητας στην Κρήτη, και μοιράζονται πολλούς μύθους. Ο πιο γνωστός μύθος είναι ασφαλώς η γέννηση του Δία, που όπως μας πληροφορεί ο Ησίοδος έλαβε χώρα κοντά στη πόλη Λύκτο της κεντρικής - ανατολικής Κρήτης, δηλαδή στο Δικταίο Αντρο.
Εξετάζοντας τα διάφορα ευρήματα φαίνεται ότι το σπήλαιο του Δικταίου χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο ήδη από τη βαθιά αρχαιότητα. Αρχικά πιθανότατα σαν χώρος κατοικίας και ταφών ενώ από τη 2η χιλιετία π.Χ. ως χώρος λατρείας μέχρι περίπου το 700 π.Χ.
Ο θεός που λατρεύεται στο Δικταίο είναι ο Δικταίος Δίας που απεικονίζεται στα αρχαιότερα αφιερώματα νεαρός, χωρίς γένια, πεθαίνει κάθε χρόνο και ξαναγεννιέται, μάλιστα με τρόπο θεαματικό καθώς φωτιά έβγαινε από το βάθος της σπηλιάς τη στιγμή της αναγέννησής του.
Σε ό,τι αφορά το τελετουργικό των εορτών προς τιμήν του Δία πληροφορίες αντλούμε από ένα σπουδαίο εύρημα, την κατατεμαχισμένη επιγραφή με τον Ύμνο του Δικταίου Δία. Όπως γράφει:
«...Μέγιστε Κούρε (Δία)... έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον Ύμνο σου...χτυπώντας τις άρπες... με τον ήχο των αυλών...γύρω από το βωμό σου...»
Με τον Ύμνο παρακαλούσαν οι προσκυνητές του Δικταίου να τους βοηθήσει ώστε να έχουν ευημερία στις οικογένειές τους, στα κοπάδια τους, στα χωράφια, στα πλοία τους και να επικρατεί ειρήνη και δικαιοσύνη.
Ιστορία του Δικταίου Αντρου
Το Δικταίο Αντρο μέσα από τα μέχρι τώρα αρχαιολογικά ευρήματα υποδηλώνει αδιάκοπη ανθρώπινη παρουσία από το τέλος της Νεολιθικής περιόδου, δηλαδή τα τελευταία 6000 χρόνια. Πιθανώς να κατοικήθηκε και να χρησιμοποιήθηκε για ταφές, πάντως σίγουρα λειτούργησε ως κέντρο λατρείας από την Μινωική μέχρι την Αρχαϊκή Εποχή (2000- 700 π.Χ.) ενώ η λατρεία στο Δικταίο συνεχίστηκε σποραδικά μέχρι τα Ρωμαϊκά Χρόνια (1ος π.Χ.-1ος μ.Χ. αιώνας) με περιόδους άνθησης και σχετικής παρακμής. Από τον 16ο μ.Χ. μέχρι το 1883 τη σπηλιά του Δικταίου χρησιμοποιούσαν ντόπιοι βοσκοί και κυνηγοί ως καταφύγιο.
Η σημασία του Δικταίου Αντρου ως σπουδαίο λατρευτικό σπήλαιο της αρχαιότητας ανακαλύφθηκε τυχαία, όπως γίνεται τις περισσότερες φορές, το 1883. Το 1886 ο ιταλός αρχαιολόγος Φρ. Άλμπερ (Federico Halbherr) έρχεται να κάνει τις πρώτες ανασκαφές μικρής κλίμακας.
Η πρώτη συστηματική ανασκαφή όμως ξεκίνησε το 1899 με επικεφαλής τον Άγγλο αρχαιολόγο, διευθυντή της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, Ντέβιντ Χόγκαρθ. Η ανασκαφή έφερε στο φως ευρήματα που έκρυβε το Δικταίο για αιώνες και ήταν αρχαιότερα από αυτά που βρέθηκαν στο Ιδαίο Αντρο: έναν κτιστό βωμό, αναθήματα πιστών μέσα σε σχισμές των βράχων και άλλα τελετουργικά αντικείμενα.
Μύθοι γύρω από το σπήλαιο Δικταίο Αντρο
Η γέννηση του Δία - Αναμφισβήτητα ο πιο γνωστός μύθος που σχετίζεται με το Δικταίο Αντρο και του έδωσε τη φήμη του στην αρχαιότητα είναι η γέννηση του Δία. Σύμφωνα με το μύθο εδώ γέννησε η Ρέα τον Υπέρτατο των θεών, Δία, κρυφά από το σύζυγό της Κρόνο. Εδώ επίσης μεγάλωσε ο Δίας κάτω από την προστασία των μυθικών Κουρήτων με τη φροντίδα της κατσίκας Αμάλθειας και της νύμφης Μέλισσας.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Την τιμή της γέννησης διεκδικεί τόσο το Δικταίο Αντρο όσο και το Ιδαίο Αντρο στον Ψηλορείτη.
Ο Λάϊος, ο Κέρβερος, ο Κούκουλος και ο Αίγλιος - Στο ιερό σπήλαιο της Δίκτης απαγορευόταν η είσοδος σε θνητούς σύμφωνα με έναν άλλο μύθο. Την απαγόρευση όμως αυτή κάποτε την έσπασαν τέσσερεις θνητοί ο Λάιος, ο Κέρβερος, ο Κούκουλος και ο Αίγλιος. Ήθελαν να μπουν μέσα όπου φώλιαζαν μέλισσες και να πάρουν το μέλι. Εξοπλίστηκαν με χάλκινα ρούχα ώστε να μην τσιμπηθούν από τις μέλισσες και μπήκαν. Εκεί βρήκαν τα σπάργανα του Δία, ο οποίος ενοχλήθηκε τόσο που τους κεραυνοβόλησε. Μέσα στη σπηλιά της γέννησης όμως δεν μπορούσε κανείς να πεθάνει, γι’ αυτό το λόγο η Θέμις και οι Μοίρες ανέλαβαν να μεταμορφώσουν τους τέσσερεις φίλους σε πουλιά και έτσι σήμερα έχουμε τους λάιους, τους κέρβερους, τους κούκους και τις γλαύκες.
Ο Μίνωας παίρνει τους νόμους από τον Δία - Στο Δικταίο επίσης, όπως λέει η ντόπια παράδοση, είχε ραντεβού ο Μίνωας με τον πατέρα του Δία κάθε εννιά χρόνια, όταν συγκλίνουν οι τροχιές ήλιου και σελήνης, για να πάρει τους ανανεωμένους νόμους. Δεν είναι τυχαίο συνεπώς πως ο Μίνωας συμβολίζει την απόλυτη δικαιοσύνη γι’ αυτό μετά το θάνατό του έγινε κριτής στον άλλο κόσμο. Βέβαια τον τόπο συνάντησης Μίνωα και Δία διεκδικεί εκτός από το Δικταίο και το Ιδαίο Άντρο.
Ο Μίνωας γεννήθηκε στο Δικταίο Αντρο - Ένας άλλος ντόπιος μύθος, όχι ιδιαίτερα γνωστός, αναφέρει ότι και ο Μίνωας γεννήθηκε στο Δικταίο, τη σπηλιά που γεννήθηκε ο πατέρας του Δίας. Όταν ο Δίας, μεταμορφωμένος σε ταύρο, έκλεψε την πριγκίπισσα της Φοινίκης, Ευρώπη, την πήρε μαζί του στην Κρήτη, στο Δικταίο άντρο (αντίθετα με την πιο γνωστή παραλλαγή του μύθου, που αναφέρει τη Γόρτυνα) όπου της αποκάλυψε το πραγματικό του πρόσωπο σε πλήρη μεγαλοπρέπεια. Η συνεύρεσή τους έφερε καρπούς: το Μίνωα, μυθικό βασιλιά της Κνωσού, το Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα.
Ο Επιμενίδης - Μία μεγάλη προσωπικότητα του αρχαίου κόσμου, ο σοφός Επιμενίδης, κάποτε θέλοντας να ξαποστάσει αποκοιμήθηκε σε μία σπηλιά. Όταν ξύπνησε, μετά από πολλά χρόνια, ναι μεν είχε την ίδια ηλικιά που είχε πριν κοιμηθεί αλλά είχε κερδίσει θεϊκή γνώση και σοφία.
Καμιά
άλλη σπηλιά δεν θα μπορούσε να έχει τέτοιες μαγικές δυνάμεις, παρά η
σπηλιά όπου γεννήθηκε ο μέγιστος των θεών, δηλαδή το Δικταίο Αντρο.
