της Διονυσίας Μουζάκη,
δικηγόρου, ΠΜΣ Πολιτικής Δικονομίας
τμήματος Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Αναδημοσίευση από το ΤΗΕ ART OF CRIME
Με ποια κριτήρια μια ευφυέστατη
προσωπικότητα οδηγείται στο έγκλημα; Πώς μπορεί μια εγκληματική
συμπεριφορά να συμβάλει στην διαμόρφωση ιδεών; Μερικές απαντήσεις στα
ερωτήματα αυτά δίνει η ιστορία του Theodore “John” Ted Kaczynski, γνωστού και ως “UNABOMBer” (UΝiversity and Αirline
bomber), το όνομα του οποίου συνδέθηκε περισσότερο με τις αυτοσχέδιες
βομβιστικές επιθέσεις στις οποίες επιδιδόταν επί είκοσι έτη λόγω του
μίσους του προς την αμερικάνικη βιομηχανική κοινωνία, παρά με την
εξαίρετη επιστημονική του πορεία.
1. Παιδί «θαύμα» – η πορεία προς το πανεπιστήμιο και την ανάληψη πανεπιστημιακής έδρας
Το πατρικό σπίτι του Kaczynski
Ο Theodore Kaczynski
γεννήθηκε το 1942 στο Chicago του Illinois από Πολωνοαμερικάνους γονείς
δεύτερης γενιάς. Ο πατέρας του είχε μια μικρή επιχείρηση παρασκευής
αλλαντικών ειδών, ενώ η μητέρα του ως καθηγήτρια τον είχε μυήσει από
νωρίς στην μελέτη επιστημονικών περιοδικών. Aπό την παιδική του ηλικία
είχε χαρακτηριστεί ως «παιδί διάνοια» για τις εξαιρετικές επιδόσεις του
στα μαθηματικά. Ήδη από το δημοτικό διαγνώστηκε με IQ 167, γεγονός που
του επέτρεψε να προβιβασθεί αμέσως σε ανώτερη τάξη. Το περιστατικό αυτό
κατά τον ίδιο, επέδρασε καθοριστικά στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς
του και στην συμπεριφορά του εν γένει. Αδυνατώντας να συνυπάρξει με τους
μεγαλύτερους συμμαθητές του, έπεφτε συχνά θύμα bullying από αυτούς. Ως
παιδί είχε ιδιαίτερη φοβία με τους ανθρώπους και τα κτίρια, ενώ
προτιμούσε να απομονώνεται παρά να συναναστρέφεται με τους γύρω του.
Ο Kaczynski με τον αδελφό του David
Ήδη από το λύκειο είχε αρχίσει να αποκτά εμμονή με τα μαθηματικά, τα οποία του φαίνονταν εξαιρετικά απλά στο πλαίσιο της σχολικής
διδασκαλίας. Ανικανοποίητος από αυτά που διδασκόταν στο σχολείο,
αφιέρωνε αμέτρητες ώρες κλειδωμένος στο δωμάτιό του στην επίλυση
διαφορικών εξισώσεων. Στην ηλικία των δεκαέξι ετών έγινε δεκτός στο
Harvard, όπου πραγματοποίησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στα
μαθηματικά, και κατόπιν στο πανεπιστήμιο του Michigan, όπου απέκτησε το
διδακτορικό του δίπλωμα. Η διατριβή του Kaczynski βασιζόταν σε μια
πολύπλοκη θεωρία, γνωστή ως η θεωρία της «γεωμετρικής συνάρτησης». Οι
καθηγητές του στο πανεπιστήμιο του Michigan, ήταν ιδιαίτερα
εντυπωσιασμένοι με την ευφυΐα του.
O Kaczynski σε φωτογραφία από την σχολική επετηρίδα
Θεωρούσαν μάλιστα ότι το πρόβλημα που έλυσε στο πλαίσιο της διδακτορικής του διατριβής ήταν τόσο πολύπλοκο, που
δύσκολα ακόμη και οι επιβλέποντες καθηγητές του μπορούσαν να καταλάβουν.
Στην ηλικία των είκοσι πέντε ετών ήταν
ήδη επίκουρος Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνιας. Ήταν
ο νεότερος καθηγητής πανεπιστημίου που είχε προσληφθεί μέχρι τότε. Το
νεαρό της ηλικίας του είχε σαν αποτέλεσμα να μην χαίρει υψηλής εκτίμησης
από τους -συνομηλίκους του σχεδόν- φοιτητές του, γεγονός που τον
ανάγκασε να παραιτηθεί από την θέση αυτή δύο έτη αργότερα.
Ο Kaczynski, νεαρός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Berkeley
2. Από την “έδρα” στη “φύση”
Ο Theodore Kaczynski το
1971 μετακόμισε στο Lincoln στη Montana, όπου αποφάσισε να ζήσει σαν
ερημίτης σε ένα απομακρυσμένο ξύλινο σπίτι χωρίς νερό και ηλεκτρισμό, με
ελάχιστα χρήματα. Είχε αποφασίσει επίσης να εγκαταλείψει για πάντα την
επιστημονική του καριέρα, σε μια προσπάθεια να γίνει αυτάρκης και να
ζήσει αυτόνομα. Επιδόθηκε τότε στην εξάσκηση διάφορων μεθόδων επιβίωσης,
μελετώντας παράλληλα κοινωνιολογία και πολιτική φιλοσοφία. Εκεί
συνειδητοποίησε ότι ήταν αδύνατον να ζήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο εξαιτίας
της καταστροφικής επέμβασης που δεχόταν το φυσικό περιβάλλον γύρω του
από τη βιομηχανία. Ξεκίνησε τότε μια «βομβιστική εκστρατεία (!)» ως
μορφή αντίδρασης στην καταστροφή που δεχόταν η φύση από την ανάπτυξη και
την βιομηχανοποίηση. Η βασική του ιδέα ήταν ότι μόνο με βίαιες μορφές
επίθεσης είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του μοντέρνου
τεχνοκρατικού πολιτισμού. Είχε ήδη απολέσει την πίστη του στην ιδέα της
κοινωνικής μεταρρύθμισης, θεωρώντας την βίαιη συντριβή τον μοναδικό
τρόπο κατάρρευσης του τεχνικού και βιομηχανικού συστήματος.
Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski
3. Οι βομβιστικές επιθέσεις
Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski αποτέλεσε
και το αυτοσχέδιο χημικό εργαστήριο, όπου ο ίδιος πειραματιζόταν
επιδέξια με επικίνδυνες χημικές ουσίες μελετώντας την εκρηκτικότητα
τους. Οι προθέσεις του Kaczynski έγιναν γνωστές στο FBI το 1978 με την
έκρηξη της πρώτης αυτοσχέδιας βόμβας του. Μέσα στα επόμενα 17 έτη,
απέστελλε άλλοτε ταχυδρομικά άλλοτε δια χειρός, μια σειρά από
αυτοσχέδιες, σύνθετες εκρηκτικές κατασκευές, πολύπλοκα δομημένες οι
οποίες επέφεραν τον θάνατο σε 3 ανθρώπους, ενώ τραυμάτισαν άλλους 23.
Η πρώτη «βόμβα-γράμμα» στάλθηκε στον καθηγητή μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Northwestern, Buckley Crist.
To «πακέτο» με την βόμβα είχε βρεθεί στο πάρκο του Πανεπιστημίου του
Ilinois με αναγραφόμενη διεύθυνση αποστολέα, την διεύθυνση του καθηγητή.
To γράμμα τότε «επεστράφη» στον Crist και ο ίδιος, αφού αντιλήφθηκε ότι
δεν του ανήκε, κάλεσε την αστυνομία. Η βόμβα εξερράγη στα χέρια του
αστυνομικού που επιχείρησε να ανοίξει το δέμα, προκαλώντας σοβαρά
τραύματα στο αριστερό του χέρι.
Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski, εσωτερικό
Oι επόμενες βόμβες στάλθηκαν σε υπηρεσίες
αεροπορικών εταιρειών. Το 1979 αυτοσχέδια βόμβα του Kaczynski
τοποθετήθηκε ως δέμα σε φορτίο αμερικανικού αεροπλάνου που πετούσε από
το Σικάγο στην Ουάσιγκτον με αποτέλεσμα την έκθεση ορισμένων επιβατών
στην εισπνοή καπνού. Η έκρηξη αποτράπηκε με την αιφνίδια προσγείωση του
αεροπλάνου, όταν ο πιλότος αντιλήφθηκε τα σημάδια του καπνού. Μετά το
περιστατικό αυτό, το F.B.I. ανέλαβε την εξιχνίαση του εγκλήματος,
αποδίδοντας στην υπόθεση τον κωδικό-χαρακτηρισμό “UNABOMB” (UNiversity and Airline BOMBer). Η
αποστολή που συστήθηκε για την διερεύνηση της υπόθεσης αποτελείτο από
πλήθος ερευνητών και αναλυτών οι οποίοι επικεντρώθηκαν κατά κύριο λόγο
στην μελέτη των συστατικών του εκρηκτικού υλικού, καθώς και στην εξέταση
του κοινωνικού προφίλ των θυμάτων. Ωστόσο, η διαμόρφωση του προφίλ του
υπόπτου δεν ήταν εύκολη υπόθεση, αφού οι αυτοσχέδιες βόμβες του
Kaczynski κατασκευάζονταν κατά βάση από σίδερο και υλικά τα οποία ήταν
διαθέσιμα στην αγορά και οποιοσδήποτε μπορούσε να τα προμηθευτεί. Τα
θύματά του πάντως ήταν συγκεκριμένα και επιλεγμένα μετά από ενδελεχή
έρευνα.
Οι αναλυτές στην μονάδα “Επιστημών
Συμπεριφοράς” (“Behavioral Sciences Unit”) του FBI,
επομένως, δυσκολεύονταν να καθορίσουν ένα συγκεκριμένο προφίλ για τον
βομβιστή. Ενώ αρχικά θεώρησαν ότι ο δράστης ήταν άτομο με επίπεδο
ευφυΐας ανώτερο του μέσου όρου και άριστα καταρτισμένο ακαδημαϊκά,
αργότερα, έκριναν ότι το προφίλ του έπρεπε να διαμορφωθεί με βάση τις
ικανότητές του να συνθέτει εκρηκτικές κατασκευές, οπότε συνέδεσαν το
επάγγελμά του με αυτό του τεχνίτη ή του μηχανικού αεροπλάνου.
Ο πρώτος σοβαρός τραυματισμός από τις βομβιστικές επιθέσεις του Kaczynski επήλθε όταν το 1980 ο J. Hauser,
απόφοιτος πανεπιστημίου και πρόεδρος αεροπορικής εταιρείας των Ηνωμένων
Πολιτειών, έχασε τέσσερα δάχτυλα και την όρασή του στο ένα μάτι από
επιστολή-βόμβα που στάλθηκε στην οικεία του.
Ακολούθησαν διαδοχικές «εκρηκτικές»
επιθέσεις. Το 1981, μια βόμβα ανακαλύφθηκε εγκαίρως στο Πανεπιστήμιο της
Γιούτα και εξουδετερώθηκε από πυροτεχνουργούς.
Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski, εσωτερικό
Το 1982 βόμβα-δέμα απεστάλη σε
Πανεπιστήμιο του Tennessee με παραλήπτη έναν καθηγητή του Πανεπιστημίου.
Η έκρηξη τραυμάτισε την γραμματέα του καθηγητή που επιχείρησε να
ανοίξει το δέμα.
Την ίδια χρονιά, καθηγητής του
Πανεπιστημίου του Berkeley τραυματίστηκε από έναν μεταλλικό πυροσωλήνα
σε δέμα-βόμβα του Kaczynski.
Στο ίδιο Πανεπιστήμιο το 1985, βόμβα του
Kaczynski εξερράγη στην αίθουσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών
τραυματίζοντας έναν φοιτητή.
Το ίδιο έτος ένα πακέτο-βόμβα, ανευρίσκεται από υπαλλήλους της αεροπορικής εταιρείας Boeing χωρίς να τραυματιστεί κανείς.
Κατόπιν, το ίδιο έτος ο Hugh Scrutton, ιδιοκτήτης καταστήματος ηλεκτρονικών υπολογιστών, έχασε την ζωή του από βόμβα που τοποθετήθηκε στο πάρκινγκ του μαγαζιού του.
Παρόμοια επίθεση σε εταιρεία ηλεκτρονικών
υπολογιστών έλαβε χώρα το 1987, τραυματίζοντας σοβαρά στα νεύρα το
άτομο που προσπάθησε να μετακινήσει την βόμβα. Δεδομένου ότι οι βόμβες
ήταν συνήθως καλά τοποθετημένες σε ξύλινες κατασκευές, τα θύματά τους
δύσκολα αντιλαμβάνονταν τον εκρηκτικό μηχανισμό, ενώ μπορούσαν να
θεωρήσουν ότι πρόκειται για κομμάτι ξύλου.
Μετά από εξαετή αποχή, ο Kaczynski «χτύπησε» ξανά το 1993, αποστέλλοντας «γράμμα-βόμβα» στον D. Gelernter, γνωστό καθηγητή υπολογιστών και κορυφαίο στον τομέα τεχνητής νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο του Yale, τραυματίζοντάς τον σοβαρά.
Κατόπιν, νέα βόμβα στάλθηκε από τον “UNABOMBER” στον σπίτι του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Charles Eipstein, ο οποίος έχασε τα δάχτυλά του όταν επιχείρησε να ανοίξει το γράμμα.
Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski, εσωτερικό
Σε μια σειρά απανωτών επιθέσεων, ο Kaczynski απευθύνθηκε στον αδελφό του Gelernter, γενεαλόγο, με την φράση «είσαι ο επόμενος».
Δύο χρόνια αργότερα, και ο γενεαλόγος Phillip Sharp
δέχτηκε απειλητικό γράμμα από τον Kaczynski. Ο Kaczynski απέστειλε
επίσης γράμμα στην εφημερίδα New York Times, στο οποίο ανέφερε ότι η
«ομάδα» του η οποία έφερε τα αρχικά «FC» (“Freedom Club”), ήταν
υπεύθυνη για τις βομβιστικές επιθέσεις.
Το έτος 1994, ο Thomas Mosser,
διευθυντής μεγάλης εταιρείας τηλεπικοινωνιών και στέλεχος δημοσίων
σχέσεων του δήμου της Νέας Υόρκης, έχασε τη ζωή του μετά από
γράμμα-βόμβα που εστάλη στην κατοικία του. Ακολούθησε ο θάνατος το ίδιο
έτος του Guilbert Murray,
διευθυντή του σωματείου υλοτομίας της Καλιφόρνιας, με δέμα-βόμβα που
απευθυνόταν στον πρώην διευθυντή του σωματείου που είχε αποχωρήσει.
Οι 16 βομβιστικές επιθέσεις του
Kazcynski, επέφεραν τον θάνατο σε τρία άτομα και τον σοβαρό τραυματισμό
23 ατόμων. Οι περισσότερες εκρηκτικές συσκευές έφεραν τα αρχικά «FC», τα
οποία αποδόθηκαν ως ονομασία της «ομάδας» που ήθελε να παρουσιάσει ως
υποκείμενο της δράσης του ο Kazcynski, μολονότι δεν αποδείχτηκε ποτέ ότι
δρούσε στο πλαίσιο μιας ομάδας. Τα αρχικά σήμαιναν «Freedom Club»
(«Λέσχη Ελευθερίας»). Μέσα στα γράμματα-βόμβες που απέστελλε, άφηνε
συχνά θρύμματα ξύλου, ή κομμάτια από κλαδί δένδρου έτσι που οι αναλυτές
του FBI συνέδεσαν την εγκληματική του συμπεριφορά με την εμμονή του για
την φύση και τα δέντρα.
Γελοιογραφία του Jim Huber, για την δημοσίευση του Unabomber manifesto.
4. Το μανιφέστο του “Unabomber”
Το 1995 ο Kaczynski απέστελλε μια σειρά
από επιστολές αφενός σε προηγούμενα θύματά του, αφετέρου σε μεγάλα μέσα
μαζικής ενημέρωσης, στις οποίες ανέφερε τους στόχους του όπως ήταν
διατυπωμένοι στο άρθρο που είχε συντάξει με τίτλο «Η βιομηχανική κοινωνία και το μέλλον της».
Παράλληλα, απαιτούσε την δημοσίευση του άρθρου του, γνωστού και ως
“Unabomber Manifesto” σε πλήθος εφημερίδων και περιοδικών. Την απαίτησή
του αυτή έθετε ως όρο προκειμένου να δώσει τέλος στην βομβιστική του
εκστρατεία.
Το άρθρο ήταν ένα πυκνογραμμένο μανιφέστο
εκτάσεως 35.000 λέξεων, με πρόσκληση για παγκόσμια επανάσταση κατά των
συνεπειών του βιομηχανικού και τεχνολογικού συστήματος για την
καταστροφή της βιομηχανικής κοινωνίας, ώστε να σωθεί η ανθρωπότητα από
την επικείμενη οικονομική και τεχνολογική «δουλεία».
Μετά από έντονη συζήτηση για το εάν θα
έπρεπε να δημοσιευθεί το άρθρο και κατόπιν νεότερης απειλητικής
επιστολής του Kaczynski, ότι εάν δεν δημοσιευθεί θα συνεχίσει τις
εκρηκτικές του επιθέσεις, το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Ηνωμένων
Πολιτειών, έδωσε εντολή για την δημοσίευσή του για λόγους καταρχήν
δημοσίας ασφάλειας και με την ελπίδα ότι η δημοσίευση θα βοηθούσε στον
προσδιορισμό της ταυτότητας του δράστη. Όταν μόνο το περιοδικό
“Penthouse” προθυμοποιήθηκε να δημοσιεύσει το μανιφέστο, ο Kaczynski
έστειλε εκ νέου απειλητική επιστολή απαιτώντας την πολλαπλή δημοσίευσή
του. Εν τέλει, το μανιφέστο δημοσιεύθηκε σε δύο εφημερίδες τον
Σεπτέμβριο του 1995.
Το μανιφέστο του Kaczynski άρχιζε με μια
διαμαρτυρία κατά των καταστροφικών συνεπειών της βιομηχανικής
επανάστασης για το ανθρώπινο γένος. Στα πρώτα τμήματα του κειμένου,
προέβαινε σε μια ψυχολογική και κοινωνιολογική ανάλυση των ομάδων των
σύγχρονων αριστεριστών και των επιστημόνων, τους οποίους περιέγραφε ως
άτομα «υπερκοινωνικά» και ματαιόδοξα που καταρρίπτουν κάθε ηθικό φραγμό
προκειμένου να πετύχουν τον στόχο τους, επειδή εμφανίζουν συμπτώματα
στέρησης σε σχέση με τις ομάδες των «ισχυρών». Αναφερόταν επίσης, στις
ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει στα άτομα η βιομηχανοποίηση και η
τεχνολογία, η ανάπτυξη των οποίων θεωρούσε ότι απέκοψε τους ανθρώπους
από το φυσικό τους περιβάλλον, και τους «ανάγκασε να υιοθετούν πρότυπα
συμπεριφοράς αντίθετα στην ανθρώπινη φύση».
Επισήμανε ότι στην σύγχρονη βιομηχανική
κοινωνία η επιστημονική έρευνα εξελίσσεται «τυφλά» χωρίς στόχο να
επιφέρει την κοινωνική ευημερία, αλλά για να εξυπηρετεί τις ψυχολογικές
ανάγκες των επιστημόνων και να προωθεί τα κρατικά και εμπορικά
συμφέροντα των επιχειρήσεων που χρηματοδοτούν την ακαδημαϊκή έρευνα. Το
τεχνοκρατικό σύστημα πίστευε έχει ως στόχο να καλλιεργεί μεθόδους
ελέγχου της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ώστε να μένουν άπραγοι οι άνθρωποι
απέναντι στο αγχωτικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται εγκλωβισμένοι.
Θεωρούσε ότι το μέλλον της βιομηχανικής κοινωνίας θα επιφέρει την
ανθρώπινη ανελευθερία κάτω από τον απόλυτο έλεγχο μιας «ελίτ» που θα
ελέγχει τις μάζες.
Στα
τελευταία τμήματα του άρθρου του, ο Kaczynski στοχαζόταν την
επανάσταση κατά της βιομηχανοποίησης, η οποία πίστευε ότι θα επιφέρει
ανθρώπινη ελευθερία. Υποδείκνυε μάλιστα τρόπους με τους οποίους θα
μπορούσε η επανάσταση να επιτευχθεί, όπως με τον παραμερισμό της
«πολιτικής αλαζονείας», την καταπολέμηση της προπαγάνδας και της
χειραγώγησης, την αποσύνδεση από τους αριστεριστές και την δημιουργία
μιας ελεύθερης αγοράς η οποία θα προσάρμοζε την οικονομία σε ένα ενιαίο
σύνολο.
Ως μορφή κριτικής στην τεχνολογική
κοινωνία, το μανιφέστο του Kaczynski απηχούσε τις θέσεις των σύγχρονων
κριτικών κατά της βιομηχανοποίησης, όπως μεταξύ άλλων του John Zerzan, του Herbert Marcuse, του Fredy Perlman, του Jacques Ellul, του Neil Postman, ενώ οι κοινωνιολογικές του θεωρίες σχετίζονταν με τις θεωρίες της «εκλογίκευσης» και της «εξιδανίκευσης» του Freud, καθώς και με αυτές που αποτυπώνονταν στο έργο του Freud «Πολιτισμός, πηγή δυστυχίας».
