Το βιβλικό ζευγάρι που πέθανε επειδή δεν έδωσε αρκετά χρήματα

Ο Ανανίας και η Σαπφείρα οδηγήθηκαν σε θάνατο επειδή δεν έδωσαν τη σωστή ποσότητα χρημάτων στην Εκκλησία. Το περιστατικό περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη, στις Πράξεις των Αποστολών (5:1–11). Το ζευγάρι πούλησε ένα κτήμα προκειμένου να προσφέρει τα χρήματα στους Αποστόλους. Ωστόσο, αντί να δώσουν το συμφωνηθέν ποσό, επιχείρησαν να κρατήσουν ένα μέρος του κέρδους για τον εαυτό τους. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν τη ζωή τους και οι δύο.

Αρκετοί σχολιαστές της Βίβλου, συχνά περιγράφουν τη συγκεκριμένη ιστορία σαν μια εκ των λιγότερων ενθαρρυντικών της Καινής Διαθήκης, καθώς το συγκεκριμένο έργο υποτίθεται πως προκρίνει τη συγχώρεση και τη μετάβαση από ένα θεό-τιμωρό σε ένα θεό που δείχνει έλεος και δίνει συγχώρεση στους αμαρτωλούς.

Ο δεύτερος θάνατος

Λίγοι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουν την ιστορία του Λαζάρου, του φίλου του Ιησού που αναστήθηκε. Ωστόσο, λιγότεροι γνωρίζουν ότι η Βίβλος διδάσκει πως οι αμαρτωλοί είναι προορισμένοι να πεθάνουν δύο φορές!

Στην Αποκάλυψη (21:8), ο Ιωάννης γράφει ότι οι άνθρωποι θα πεθάνουν δύο φορές, αλλά όχι με τον τρόπο που αυτό συνέβη στο Λάζαρο. Αντίθετα, δηλώνεται ότι ο δεύτερος θάνατος ακολουθεί το φυσικό θάνατο των αμαρτωλών και πρόκειται για μια θανάτωση της ψυχής μετά την κρίση του θεού.

«Τοῖς δὲ δειλοῖς καὶ ἀπίστοις καὶ ἐβδελυγμένοις καὶ φονεῦσι καὶ πόρνοις καὶ φαρμακοῖς καὶ εἰδωλολάτραις καὶ πᾶσι τοῖς ψευδέσι τὸ μέρος αὐτῶν ἐν τῇ λίμνῃ τῇ καιομένῃ ἐν πυρὶ καὶ θείῳ, ὅ ἐστιν ὁ θάνατος ὁ δεύτερος», σημειώνεται.

Επιπλέον, στο δεύτερο θάνατο ακόμη και ο θάνατος και ο Άδης ρίχνονται στη λίμνη της φωτιάς, κάτι πολύ χειρότερο και από την Κόλαση. Αυτό περιγράφει σε άλλο σημείο της Αποκάλυψης (20:14–15):

«Καὶ ὁ θάνατος καὶ ὁ ᾅδης ἐβλήθησαν εἰς τὴν λίμνην τοῦ πυρός· οὗτος ὁ θάνατος ὁ δεύτερός ἐστιν. καὶ εἴ τις οὐχ εὑρέθη ἐν τῇ βίβλῳ τῆς ζωῆς γεγραμμένος, ἐβλήθη εἰς τὴν λίμνην τοῦ πυρός».

Διαβάστε περισσότερα

Τι κρύβεται πίσω από φαντάσματα, δαίμονες και εξωγήινους – σύμφωνα με ερευνητές ύπνου

Εάν πιστεύετε στο παραφυσικό, ίσως να μην εκπλαγείτε αν ακούσετε ιστορίες με νεκρούς αγαπημένους που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της νύχτας, τεράστιες εκρήξεις που ακούγονται ακριβώς τη στιγμή που κάποιος παρασύρεται χωρίς προφανή αιτία και άλλα περίεργα περιστατικά. Τι γίνεται όμως αν δεν το κάνετε;

Το ενδιαφέρον μου για το παραφυσικό ξεκίνησε με μια συζήτηση του καφέ με έναν συνάδελφο, τον Chris French, ο οποίος ερευνά αναφορές παραφυσικών εμπειριών. Μου είπε ιστορίες αμέτρητων ανθρώπων που είχαν αφηγηθεί τέτοια γεγονότα. Αυτές οι εμπειρίες έτειναν να ξεκινούν ενώ ξαπλώνετε στο κρεβάτι. Τότε συνέβαινε κάτι ασυνήθιστο – ίσως εμφανιζόταν ένας δαίμονας ή ο χώρος θα γινόταν παράξενος ή θα υπήρχε μια αισθητή παρουσία. Το άτομο που έχει αυτή την εμπειρία μπορεί επίσης να αναφέρει ότι είναι κολλημένο στο στρώμα του, στριμωγμένο στο κρεβάτι, χωρίς να μπορεί να κινηθεί εντελώς.

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι που βιώνουν τέτοια πράγματα μπορεί να τα ερμηνεύσουν ως παραφυσικά. Αλλά ορισμένα φαινόμενα όπως η υπνική παράλυση παρέχουν μια εναλλακτική λύση σε παραφυσικές εξηγήσεις για τέτοια περιστατικά. Εξ ου και το ενδιαφέρον μου για το θέμα, ως ερευνητής ύπνου.

Παράλυση ύπνου

Όταν κοιμόμαστε, περνάμε από διάφορα στάδια. Ξεκινάμε τη νύχτα σε ύπνο χωρίς γρήγορη κίνηση των ματιών (NREM) – ο οποίος βαθμιαία γίνεται βαθύτερος. Στη συνέχεια, γυρνάμε πίσω μέχρι να φτάσουμε στον ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών (REM). Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM είναι πιο πιθανό να έχουμε ζωντανά όνειρα. Σε αυτό το στάδιο είμαστε επίσης παράλυτοι, ίσως ως μηχανισμός ασφαλείας για να μας σταματήσει να κάνουμε τα όνειρά μας ώστε να μην καταλήξουμε να επιχειρήσουμε να πετάξουμε.

Αλλά κατά τη διάρκεια της υπνικής παράλυσης, τα χαρακτηριστικά του ύπνου REM συνεχίζονται και στην εγρήγορση. Εκείνοι που το βιώνουν θα αισθάνονται ξύπνιοι, αλλά μπορεί να βιώσουν ονειρικές παραισθήσεις και να δυσκολευτούν να κινηθούν. Αυτή η εμπειρία είναι αρκετά συνηθισμένη, και εμφανίζεται σε περίπου 8% των ανθρώπων (αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν δραματικά ανάλογα με το ποιον ρωτάμε). Είναι ακόμη δυνατό να προκληθεί υπνική παράλυση σε μερικούς ανθρώπους, διαταράσσοντας τον ύπνο τους με συγκεκριμένους τρόπους.

Ορισμένοι ερευνητές, μεταξύ αυτών Γάλλοι, πιστεύουν ότι αυτό εξηγεί έναν τεράστιο αριθμό παραφυσικών αφηγήσεων. Οι πληροφορίες σχετικά με την υπνική παράλυση διεισδύουν επιτέλους στην ευαισθητοποίηση του κοινού , αλλά τώρα πρέπει να καταλάβουμε περισσότερα σχετικά με αυτό το κοινό παράπονο.

Η προκαταρκτική εργασία μας, την οποία αφηγούμαι στο νέο μου βιβλίο Nodding Off: The Science of sleep from cradle to grave , υπονοεί πιθανές γενετικές και περιβαλλοντικές εξηγήσεις για το γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό από άλλους να εμφανίσουν υπνική παράλυση. Αυτό τώρα πρέπει να αναπαραχθεί χρησιμοποιώντας πολύ μεγαλύτερα δείγματα. Ανασκοπώντας τη βιβλιογραφία, έχουμε επίσης επισημάνει μια σειρά από άλλες μεταβλητές που σχετίζονται με αυτήν την κοινή εμπειρία , όπως άγχος, τραύμα, ψυχιατρικές δυσκολίες και σωματικές ασθένειες.

Σύνδρομο εκρηκτικής κεφαλής

Πέρα από την υπνική παράλυση, πώς αλλιώς βοηθούν οι ερευνητές του ύπνου να εξηγήσουν τις παραφυσικές εμπειρίες; Οι άνθρωποι μερικές φορές περιγράφουν ότι βιώνουν τεράστιες εκρήξεις κατά τη διάρκεια της νύχτας που απλά δεν μπορούν να εξηγηθούν. Δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι ένα ράφι έχει πέσει κάτω ή ένα αυτοκίνητο έχει μπούμερανγκ. Δεν υπάρχει κανείς να παίζει ηλεκτρική κιθάρα δίπλα στο κεφάλι του.

Και πάλι, αυτό μπορεί να συνδεθεί με τον ύπνο μας - αυτή τη φορά εξηγείται από το « σύνδρομο εκρηκτικής κεφαλής », ένας όρος που επινοήθηκε σχετικά πρόσφατα από τον νευρολόγο JMS Pearce. Όταν αποκοιμόμαστε, ο δικτυωτός σχηματισμός του εγκεφαλικού στελέχους (ένα μέρος του εγκεφάλου μας που εμπλέκεται στη συνείδηση) συνήθως αρχίζει να αναστέλλει την ικανότητά μας να κινούμαστε, να βλέπουμε και να ακούμε πράγματα. Όταν βιώνουμε ένα «μπαμ» στον ύπνο μας, αυτό μπορεί να οφείλεται σε καθυστέρηση αυτής της διαδικασίας . Αντί ο δικτυωτός σχηματισμός να κλείνει τους ακουστικούς νευρώνες, μπορεί να πυροδοτήσουν αμέσως.

Όπως και με την υπνική παράλυση, αυτό το φαινόμενο είναι επίσης ανεπαρκώς μελετημένο. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, το 2017 οι συνάδελφοί μου και εγώ ενώσαμε τις δυνάμεις μας με το BBC Focus και τον Brian Sharpless , κορυφαίο ειδικό σε αυτό το φαινόμενο, για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με αυτό το θέμα.

Μνημεία και καλικάντζαροι

Τέλος, τι μπορούν να κάνουν οι επιστήμονες για τα προγνωστικά όνειρα; Μπορεί να ονειρευόμαστε έναν φίλο που δεν έχουμε δει εδώ και χρόνια μόνο να μας καλέσει την επόμενη μέρα. Ο French πιστεύει ότι η επιστήμη μπορεί να δώσει μια εξήγηση και για αυτό. Αναφερόμενος στο έργο του John Allen Paulos που επικεντρώνεται στις πιθανότητες, εξηγεί πώς ένα τέτοιο περιστατικό μπορεί να εκπλήσσει κάθε μέρα, αλλά με την πάροδο του χρόνου, είναι πολύ πιθανό να συμβεί.

Ερευνώντας το βιβλίο μου, μίλησα με την κυρία Σινκλέρ, η οποία είναι 70 ετών και ζει μόνη της. Μου είπε για αυτό που πίστευε ότι ήταν ένα φάντασμα που ζούσε στο σπίτι της, ένας απατεώνας που την έπνιγε τη νύχτα και άλλα πράγματα που την είχαν αφήσει πετρωμένη. Έχοντας επιστημονικές εξηγήσεις της παρείχε τεράστια άνεση και δεν πιστεύει πλέον σε παραφυσικές εξηγήσεις για τα πράγματα που βίωσε.

Ελπίζουμε ότι οι επιστημονικές εξηγήσεις των παραφυσικών εμπειριών θα μπορούσαν να βοηθήσουν άλλους μειώνοντας το άγχος. Η μείωση του άγχους έχει επίσης υποτεθεί ως πιθανή μέθοδος με την οποία μπορεί να μειωθεί η υπνική παράλυση. Έτσι, ίσως η παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με αυτές τις ασυνήθιστες εμπειρίες μπορεί ακόμη και να σημαίνει ότι τα πράγματα είναι λιγότερο πιθανό να χτυπήσουν τη νύχτα.

Διαβάστε περισσότερα

H Σκάλα του Ιακώβ

 

Εικόνα της Σκάλας του Ιακώβ στις αρχικές Βίβλους του Λούθηρου (του 1534 και επίσης του 1545)

Η Σκάλα του Ιακώβ είναι μια σκάλα που οδηγεί στον ουρανό κι εμφανίστηκε σε ένα όνειρο που είχε ο βιβλικός Πατριάρχης Ιακώβ κατά τη διάρκεια της φυγής του, από τον αδελφό του Ησαύ στο Βιβλίο της Γενέσεως (28).

Η σημασία του ονείρου έχει συζητηθεί, αλλά οι περισσότερες ερμηνείες συμφωνούν ότι ταύτιζε τον Ιακώβ με τις υποχρεώσεις και την κληρονομιά των ανθρώπων που επέλεξε ο Θεός, όπως γίνεται κατανοητό στις Αβρααμικές θρησκείες .

Η Σκάλα του Τζέικομπ όπως απεικονίζεται στο Δημαρχείο του Μονχάιμ . Το επιχρυσωμένο εβραϊκό κείμενο λέει «Και, ιδού, ο Κύριος στάθηκε δίπλα του και είπε: «Και, ιδού, είμαι μαζί σου και θα σε κρατάω όπου κι αν πας » , αναφωνεί ο Ιακώβ: «Πόσο γεμάτο δέος είναι αυτό το μέρος! "

Η περιγραφή της Σκάλας του Ιακώβ εμφανίζεται στο Γένεση 28:10–19 :

Και ο Ιακώβ βγήκε από τη Βηρ-σαβεέ, και πήγε προς τη Χαράν. Και έμεινε στον τόπο, και παρέμεινε εκεί όλη τη νύχτα, επειδή ο ήλιος είχε δύσει. Και πήρε μια από τις πέτρες του τόπου, και την έβαλε κάτω από το κεφάλι του και ξάπλωσε σε εκείνο το μέρος να κοιμηθεί. Και ονειρεύτηκε, και ιδού, μια σκάλα στημένη στη γη, και η κορυφή της έφτανε στον ουρανό. Και ιδού οι άγγελοι του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν πάνω του. Και, ιδού, ο Κύριος στάθηκε δίπλα του και είπε: «Εγώ είμαι ο Κύριος, ο Θεός του Αβραάμ του πατέρα σου και ο Θεός του Ισαάκ. Τη γη στην οποία ξαπλώνεις, σε σένα θα τη δώσω και στον σπόρο σου. Και ο σπόρος σου θα είναι σαν το χώμα της γης, και θα απλωθείς προς τα δυτικά και προς τα ανατολικά, και προς τα βόρεια και προς τα νότια. Και σε σένα και στο σπέρμα σου θα ευλογηθούν όλες οι οικογένειες της γης. Και, ιδού, είμαι μαζί σου, και θα σε κρατήσει όπου κι αν πας, και θα σε φέρει πίσω σε αυτή τη γη. Γιατί δεν θα σε αφήσω, μέχρι να κάνω αυτό για το οποίο σου είπα». Και ο Ιακώβ ξύπνησε από τον ύπνο του, και είπε: «Ασφαλώς ο Κύριος είναι σε αυτόν τον τόπο. Και δεν το ήξερα ». Και φοβήθηκε και είπε: «Τι γεμάτο δέος είναι αυτό το μέρος! αυτός δεν είναι άλλος από τον οίκο του Θεού, και αυτή είναι η πύλη του ουρανού». Και ο Ιακώβ σηκώθηκε νωρίς το πρωί, και πήρε την πέτρα που είχε βάλει κάτω από το κεφάλι του, και την έστησε για μια στήλη, και έχυσε λάδι στην κορυφή της. Και αποκάλεσε το όνομα εκείνου του τόπου Βαιθέλ, αλλά το όνομα της πόλης ήταν αρχικά Λουζ.—  Γένεση 28:10–19

Το όνειρο του Ιακώβου (1639) του Χοσέ ντε Ριμπέρα , στο Museo del Prado , Μαδρίτη

Ιουδαϊσμός 

Τα κλασικά σχόλια της Τορά προσφέρουν διάφορες ερμηνείες της Σκάλας του Ιακώβ. Σύμφωνα με το Midrash Genesis Rabbah , η σκάλα σήμαινε τις εξορίες που θα υπέφερε ο εβραϊκός λαός πριν από τον ερχομό του Εβραϊκού Μεσσία . Πρώτα ο άγγελος που εκπροσωπούσε την 70χρονη εξορία της Βαβυλωνίας «ανέβηκε» 70 σκαλοπάτια, και μετά έπεσε «κάτω». Τότε ο άγγελος που εκπροσωπούσε την εξορία της Περσίας ανέβηκε πολλά σκαλιά και έπεσε, όπως και ο άγγελος που αντιπροσώπευε την εξορία της Ελλάδας. Μόνο ο τέταρτος άγγελος, που αντιπροσώπευε την τελική εξορία της Ρώμης / του Εδώμ (του οποίου ο φύλακας άγγελος ήταν ο Ησαύ ο ίδιος), συνέχιζε να σκαρφαλώνει όλο και πιο ψηλά στα σύννεφα. Ο Ιακώβ φοβόταν ότι τα παιδιά του δεν θα ήταν ποτέ απαλλαγμένα από την κυριαρχία του Ησαύ, αλλά ο Θεός τον διαβεβαίωσε ότι στο τέλος των Ημερών και ο Εδώμ θα έπεφτε κάτω.

Μια άλλη ερμηνεία των κλειδιών της σκάλας στο γεγονός ότι οι άγγελοι πρώτα «ανέβηκαν» και μετά «κατέβηκαν». Το Midrash εξηγεί ότι ο Ιακώβ, ως άγιος άνθρωπος, συνοδευόταν πάντα από αγγέλους. Όταν έφτασε στα σύνορα της γης Χαναάν (τη μελλοντική γη του Ισραήλ ), οι άγγελοι που είχαν ανατεθεί στους Αγίους Τόπους επέστρεψαν στον Παράδεισο και οι άγγελοι που είχαν ορισθεί σε άλλες χώρες κατέβηκαν για να συναντήσουν τον Ιακώβ. Όταν ο Ιακώβ επέστρεψε στη Χαναάν, τον υποδέχτηκαν οι άγγελοι που είχαν ανατεθεί στους Αγίους Τόπους.

Μια άλλη ερμηνεία είναι η εξής: Το μέρος στο οποίο ο Ιακώβ σταμάτησε για τη νύχτα ήταν στην πραγματικότητα το Όρος Μοριά , το μελλοντικό σπίτι του Ναού στην Ιερουσαλήμ, που θεωρούνταν η «γέφυρα» μεταξύ του Ουρανού και της Γης. Η σκάλα λοιπόν σημαίνει τη «γέφυρα» μεταξύ Ουρανού και Γης. Επιπλέον, η σκάλα παραπέμπει στην παροχή της Τορά ως μια άλλη σύνδεση μεταξύ ουρανού και γης. Σε αυτή την ερμηνεία, είναι επίσης σημαντικό ότι η εβραϊκή λέξη για τη σκάλα, σουλάμ (סלם) και το όνομα για το βουνό στο οποίο δόθηκε η Τορά, Σινά (סיני) έχουν την ίδια gematria (αριθμητική αξία των γραμμάτων).

Ο ελληνιστικός Εβραίος φιλόσοφος Φίλων , γεννημένος στην Αλεξάνδρεια , (π. περίπου το 50 μ.Χ.) παρουσιάζει την αλληγορική του ερμηνεία της κλίμακας στο πρώτο βιβλίο του De somniis . Εκεί δίνει τέσσερις ερμηνείες, που δεν αλληλοαποκλείονται:

Οι άγγελοι αντιπροσωπεύουν τις ψυχές που κατεβαίνουν και ανεβαίνουν από τα σώματα (μερικοί θεωρούν ότι αυτή είναι η πιο ξεκάθαρη αναφορά του Φίλωνα στο δόγμα της μετενσάρκωσης ).

Στη δεύτερη ερμηνεία, η κλίμακα είναι η ανθρώπινη ψυχή και οι άγγελοι είναι οι λόγοι του Θεού , που τραβούν την ψυχή προς τα πάνω σε στενοχώρια και κατεβαίνουν με συμπόνια.

Στην τρίτη όψη το όνειρο απεικονίζει τα σκαμπανεβάσματα της ζωής του «πρακτικού» (της αρετής εναντίον της αμαρτίας).

Τέλος, οι άγγελοι αντιπροσωπεύουν τις διαρκώς μεταβαλλόμενες υποθέσεις των ανθρώπων.

Η αφήγηση της Σκάλας του Ιακώβ χρησιμοποιήθηκε, λίγο μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού στην Πολιορκία της Ιερουσαλήμ (70 μ.Χ.) , ως βάση για την ψευδοεπιγραφική Σκάλα του Ιακώβ . Αυτή η γραφή, που διατηρείται μόνο στην Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβική , ερμηνεύει την εμπειρία των Πατριαρχών στο πλαίσιο του μυστικισμού Merkabah .

Ένας λόφος με θέα στον ισραηλινό οικισμό Beit El , βόρεια της Ιερουσαλήμ, που πιστεύεται από ορισμένους ότι είναι η τοποθεσία του ονείρου του Jacob, είναι ένας τουριστικός προορισμός κατά τη διάρκεια των διακοπών του Sukkot .

Jacob's Dream του William Blake (περίπου 1805, Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Χριστιανισμός

Ο Ιησούς είπε στο Ιωάννη 1:51 «Και του λέει: Αλήθεια, αλήθεια, σας λέω, στο εξής θα δείτε τον ουρανό ανοιχτό, και τους αγγέλους του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν πάνω στον Υιό του ανθρώπου». Αυτή η δήλωση έχει ερμηνευτεί ως συσχέτιση ή εμπλοκή του Ιησού με τη μυθική σκάλα, στο ότι ο Χριστός γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ του Ουρανού και της Γης. Ο Ιησούς παρουσιάζει τον εαυτό του ως την πραγματικότητα στην οποία δείχνει η σκάλα. καθώς ο Ιακώβ είδε σε ένα όνειρο την επανένωση του Ουρανού και της Γης, ο Ιησούς έφερε αυτή την επανένωση, μεταφορικά τη σκάλα, στην πραγματικότητα. Ο Adam Clarke , ένας μεθοδιστής θεολόγος και μελετητής της Βίβλου των αρχών του 19ου αιώνα , εξηγεί αναλυτικά:

Ότι πρέπει να γίνει κατανοητό από τους αγγέλους του Θεού που ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, ότι πρέπει τώρα να ανοίξει μια αέναη επαφή μεταξύ ουρανού και γης, μέσω του Χριστού, που ήταν ο Θεός που φανερώθηκε στη σάρκα. Ο ευλογημένος Κύριός μας εκπροσωπείται με τη μεσολαβητική του ιδιότητα ως πρεσβευτής του Θεού στους ανθρώπους. Και οι άγγελοι που ανεβαίνουν και κατεβαίνουν πάνω στον Υιό του Ανθρώπου, είναι μια μεταφορά από το έθιμο της αποστολής αγγελιαφόρων ή αγγελιοφόρους από τον πρίγκιπα στον πρεσβευτή του σε μια ξένη αυλή και από τον πρεσβευτή πίσω στον πρίγκιπα.

Το θέμα της σκάλας προς τον ουρανό χρησιμοποιείται συχνά από τους Πατέρες της Εκκλησίας . Ο Ειρηναίος τον δεύτερο αιώνα περιγράφει τη Χριστιανική Εκκλησία ως «σκάλα της ανόδου προς τον Θεό». 

Τον τρίτο αιώνα, ο Ωριγένης  εξηγεί ότι υπάρχουν δύο κλίμακες στη ζωή ενός χριστιανού, η ασκητική σκάλα που ανεβαίνει η ψυχή στη γη, μέσω —και με αποτέλεσμα— αύξηση της αρετής και το ταξίδι της ψυχής μετά θάνατον, ανεβαίνοντας στους ουρανούς προς το φως του Θεού.

Τον τέταρτο αιώνα, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός κάνει λόγο για άνοδο στη Σκάλα του Ιακώβ με διαδοχικά βήματα προς την αριστεία, ερμηνεύοντας τη σκάλα ως ασκητικό μονοπάτι, ενώ ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης διηγείται ότι ο Μωυσής ανέβηκε στη Σκάλα του Ιακώβ για να φτάσει στους ουρανούς όπου μπήκε στη σκηνή μη φτιαγμένη με τα χέρια, δίνοντας έτσι στη Σκάλα ένα σαφές μυστικιστικό νόημα. Η ασκητική ερμηνεία βρίσκεται και στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο , ο οποίος γράφει:

Και έτσι ανεβαίνοντας με σκαλοπάτια, ας φτάσουμε στον παράδεισο από τη σκάλα του Ιακώβ. Διότι η σκάλα μου φαίνεται ότι σημαίνει σε ένα αίνιγμα με αυτό το όραμα τη σταδιακή άνοδο μέσω της αρετής, με την οποία μπορούμε να ανεβούμε από τη γη στον ουρανό, όχι χρησιμοποιώντας υλικά βήματα, αλλά βελτίωση και διόρθωση των τρόπων.

Η Σκάλα του Ιακώβ ως αναλογία για τον πνευματικό ασκητή της ζωής απολάμβανε ευρεία επιρροή χάρη στο κλασικό έργο The Ladder of Divine Ascent του John Climacus .

Οι άγγελοι σκαρφαλώνουν στη Σκάλα του Ιακώβ στο δυτικό μέτωπο του Αβαείου Μπαθ .

Η Σκάλα του Τζέικομπ απεικονίζεται στην πρόσοψη του Αβαείου Μπαθ στην Αγγλία, με αγγέλους να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν σκάλες εκατέρωθεν του κύριου παραθύρου στο δυτικό μέτωπο.

Ιακώβ Κλίμακα, γ. 1925, εικονογράφηση σε αμερικανικό βιβλίο με Βιβλικές ιστορίες για παιδιά

 

Το έργο τέχνης του Jacob's Dream στην πανεπιστημιούπολη του Abilene Christian University

Ισλάμ

Στο Ισλάμ, ο Ιακώβ ( αραβικά : يَعْقُوب , ρωμανικά :  Yaʿqūb ) τιμάται ως προφήτης και πατριάρχης . Μουσουλμάνοι μελετητές έκαναν έναν παραλληλισμό μεταξύ του οράματος του Jacob για τη σκάλα και του γεγονότος του Μωάμεθ για το Mi'raj . Η σκάλα του Ιακώβ ερμηνεύτηκε ότι είναι ένα από τα πολλά σύμβολα του Θεού και πολλοί βλέπουν τη Σκάλα του Ιακώβ να αντιπροσωπεύει με τη μορφή της την ουσία του Ισλάμ, που δίνει έμφαση στην «ευθεία πορεία». Ο μελετητής του εικοστού αιώνα Μάρτιν Λινγκς περιέγραψε τη σημασία της σκάλας στο Ισλαμικό-μυστικιστική προοπτική:

Η σκάλα του δημιουργημένου Σύμπαντος είναι η σκάλα που εμφανίστηκε σε ένα όνειρο στον Ιακώβ, ο οποίος την είδε να εκτείνεται από τον Ουρανό στη γη, με τους Αγγέλους να ανεβοκατεβαίνουν πάνω της. Και είναι επίσης ο «ευθύς δρόμος», γιατί πράγματι ο δρόμος της θρησκείας δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον τρόπο δημιουργίας που ανασύρεται από το τέλος της πίσω στην Αρχή της.

alitoteam

 

Διαβάστε περισσότερα

Ξόρκια: Προσευχές Ευλογίες και Εξορκισμοί

 

Αν το σύνορο ανάμεσα στη φυσική μαγεία και τη θρησκεία είναι ασαφές στην περίπτωση των φαρμακευτικών βοτάνων, είναι ακόμα δυσκολότερο να διακρίνουμε το μαγικό από το θρησκευτικό στοιχείο στους λεκτικούς τύπους θεραπείας. Εδώ διακρίνουμε τρεις βασικές κατηγορίες: α) τις προσευχές, που έχουν τη μορφή έκκλησης και απευθύνονται στο Θεό, το Χριστό, την Παναγία ή κάποιον άγιο, β) τις ευλογίες, που έχουν τη μορφή ευχών και απευθύνονται στους ασθενείς, και γ) τις εκκλήσεις ή εξορκισμούς, που έχουν τη μορφή εντολών και απευθύνονται στην ίδια την αρρώστια ή τον ιό, ή το δαίμονα, το έλφα ή σ' όποιον άλλο παράγοντα θεωρούσαν υπεύθυνο γι' αυτή. Ο όρος "εξορκισμός" χρησιμοποιείται ειδικά για μια μακροσκελή ιεροτελεστία που στρέφεται ρητά ενάντια στους δαίμονες, αλλά η διάκριση από τις εκκλήσεις δεν είναι πάντοτε σαφής.

Είναι φανερό, ακόμα και από το βιβλίο του Wolfsthurn, ότι οι μα­γικές πρακτικές περιλαμβάνουν συχνά απαγγελία προσευχών. Πρόκειται συνήθως για αποσπάσματα από τη χριστιανική λειτουρ­γία, που αποσυνδέονται από το γενικό πλαίσιο όπου ανήκουν και χρησιμοποιούνται με εντελώς διαφορετική σημασία. Χρησιμοποι­ούνται επίσης οι καθιερωμένες προσευχές που ήταν γνωστές σ' όλη τη χριστιανική κοινωνία: η Κυριακή Προσευχή, ο Χαιρετισμός της Θεοτόκου, κάποτε και το Πιστεύω. Για να προστατέψει κανείς τα ζωντανά του από το κακό, πρέπει κάθε βράδυ να ψέλνει — κά­νοντας κύκλο γύρω τους — τη φράση "Άγιος, Άγιος, Άγιος" από τη θεία λειτουργία. Αν αυτές οι προσευχές χρησιμοποιούνταν μό­νες τους, δεν θα υπήρχε λόγος να τις χαρακτηρίσουμε μαγικές. Αν ένα ξόρκι για τον πονόδοντο αρχίζει με έκκληση στην "Κυρά του Φεγγαριού", τότε πρόκειται χωρίς αμφιβολία για ένα παγανιστικό κατάλοιπο, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις οι προ­σευχές που χρησιμοποιούνταν είναι καθαρά χριστιανικές. Συχνά τα εγχειρίδια συνιστούν την τριπλή επανάληψη των προσευχών, και μολονότι θα μπορούσαμε να αποδώσουμε μαγική σημασία σ' αυτό το στοιχείο, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ο αριθμός τρία συμβόλιζε την Αγία Τριάδα — η επανάληψη λοιπόν μπορεί να είχε καθαρά θρησκευτικό χαρακτήρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι προσευχές συνδέονται με μαγικά έθιμα ή ταμπού, όπως σ' ένα χει­ρόγραφο του δωδέκατου αιώνα, προφανώς από τη Γερμανία, που προτείνει μια προσευχή η οποία πρέπει να γραφεί σε τέσσερις όστιες. Ο ασθενής, ξυπόλητος, τρώει τις όστιες και έπειτα λέει άλλη μια προσευχή. Όταν οι προσευχές συμπληρώνονται με τέ­τοια μαγικά στοιχεία, αποκτούν μαγικό χαρακτήρα — όχι εξαιτίας των προθέσεων που έχουν, αλλά εξαιτίας της έμφασης που δίνεται στην τήρηση κάποιων τύπων χωρίς συμβατικό θρησκευτικό περιεχόμενο.

Το ίδιο ισχύει και για τις ευλογίες, που έχουν τη γενική μορφή "Ο Θεός να σ' ευλογεί" ή "Ο Θεός να σε γιατρέψει...". Αν χρησιμο­ποιούνταν μόνες τους, θα ήταν καθαρά θρησκευτικές και όχι μα­γικές. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας αυτών των συνταγών γίνεται απόλυτα σαφής όταν τα εγχειρίδια συνιστούν την απαγγελία κι άλλων προσευχών, αφού κάποιος έχει ήδη γιατρευτεί. Σ' αυτή την περίπτωση οι προσευχές δεν έχουν άμεσο πρακτικό αποτέ­λεσμα. Εκφράζουν απλώς την ευγνωμοσύνη στο Θεό και τους αγίους του. Με λίγα λόγια, μπορεί οι προσευχές και οι ευλογίες να υποβοηθούν τη μαγεία και να ενσωματώνονται σε μαγικές τε­λετές, αλλά το περιεχόμενό τους δεν είναι μαγικό.

Οι εκκλήσεις είναι πιο προβληματικές και απαιτούν λεπτομερέ­στερη έρευνα. Μερικές φορές πρόκειται για απλές εντολές που επαναλαμβάνονται τρεις φορές. Ένα σύντομο αγγλοσαξονικό ξόρκι είναι αυτό: "Πέταξε, διάβολε. Ο Χριστός σε καταδιώκει. Όταν γεννιέται ο Χριστός ο πόνος φεύγει". Μια γερμανική έκκλη­ση, που απευθύνεται σ' ένα μικρόβιο, το διατάζει να "εξέλθει" από το μυελό του αρρώστου και να περάσει στις φλέβες του, έπειτα από τις φλέβες να περάσει στη σάρκα και ούτω καθεξής, ώσπου να εγκαταλείψει εντελώς το σώμα. Την ίδια αντίληψη για την προ­οδευτική εξασθένηση της αρρώστιας βρίσκουμε και σ' ένα ξόρκι για μια κύστη:

Ας αναλωθείς σαν το κάρβουνο στην πυροστιά. Ας συρρικνωθείς σαν την κουτσουλιά πάνω στον τοίχο. Ας εξατμι­στείς σαν το νερό μέσα στον κάδο. Ας γίνεις τόσο μικρή όσο ένας κόκκος λιναρόσπορου και ακόμα μικρότερη από την άκρη του ποδιού μιας αράχνης. Ας μικρύνεις τόσο, ώστε να γίνεις ένα τίποτα".

Συχνά η αναφορά σε ιερά πρόσωπα, πράγματα ή γεγονότα ενι­σχύει την αποτελεσματικότητα της έκκλησης. Η αρρώστια, ή ο δαίμονας, εξορκίζεται με το σταυρό, με το αίμα του Χριστού, με την ταφή του, με την Ημέρα της Κρίσεως. Επιπλέον, η έκκληση απευθύνεται στην αρρώστια, ή στην αιτία της — και όχι στο Θεό ή κάποιον άγιο, ενώ η αρρώστια διατάζεται "στο όνομα", ή "από τη δύναμη" κάποιου άγιου προσώπου ή αντικειμένου. Αυτό δε σημαί­νει απαραίτητα ότι ο μεσαιωνικός άνθρωπος έδινε στην ιεροτελε­στία μηχανικό ή δεσμευτικό χαρακτήρα. Μια εντολή δεν αποκλείει το ενδεχόμενο της άρνησης. Η αρρώστια, ή ο δαίμονας, μπορεί να μην αποχωρήσει. Ο θεραπευτής αντιμάχεται την κακή δύναμη της αρρώστιας και υπολογίζει στη βοήθεια των ιερών δυνάμεων για να κατατροπώσει τον αντίπαλό του.

Τα ιερά συμβάντα της Βίβλου και της χριστιανικής παράδοσης που αναφέρονται στις ευλογίες και τις εκκλήσεις λειτουργούν συ­χνά όχι μόνο σαν πηγές δύναμης αλλά και σαν αρχετυπικά γεγο­νότα, ευθέως ανάλογα με την ίδια τη θεραπευτική διαδικασία. Όπως ακριβώς η λόγχη του Λογκίνου διαπέρασε το πλευρό του Χριστού και βγήκε από το σώμα του, έτσι και κάποιο σιδερένιο αντικείμενο μπορεί να βγει από το σώμα ενός πληγωμένου. Όπως ακριβώς η Παναγία ένιωσε βαθιά οδύνη βλέποντας το Χριστό στο σταυρό, έτσι "πρέπει να υποφέρεις και συ, ω μικρόβιο!". Ένα από τα πιο δημοφιλή ξόρκια αυτού του είδους ήταν αυτό του Ιορδάνη το οποίο ανάγεται στον ένατο ή δέκατο αιώνα. Στην αρχική εκδο­χή του ο Χριστός και ο Άγιος Ιωάννης φτάνουν στον ποταμό Ιορ­δάνη, και εκεί ο Χριστός λέει στα νερά να σταματήσουν να ρέουν. Μεταγενέστερες παραλλαγές της ιστορίας αναφέρονται στη βά­φτιση του Χριστού στον Ιορδάνη, ή σ' ένα αποκρυφιστικό μύθο, που περιγράφει ο πώς ο Χριστός και ο Ιωάννης (ή η Παναγία) στα­μάτησαν το χείμαρρο για να μπορέσουν να περάσουν στην απένα­ντι όχθη. Το σταμάτημα του νερού γίνεται ένα αρχέτυπο για την πήξη του αίματος. Αν το ξόρκι έχει τη μορφή ευλογίας, τότε ακο­λουθεί τη γενική ιδέα του παρακάτω παραδείγματος: Όπως ακρι­βώς σταμάτησε ο Ιορδάνης, έτσι και το αίμα σου ας σταματήσει να τρέχει". Επίσης, μπορεί η έκκληση να απευθύνεται άμεσα στο αί­μα. Σε μεταγενέστερες εκδοχές το ξόρκι αυτό μετατρέπεται σε έκκληση ενάντια σε αρρώστια, όπλα, φωτιά, ζώα, ακόμα και σε κλέφτες, και όλα αυτά διατάζονται ανάλογα με την περίπτωση να μείνουν ακίνητα, όπως ο Ιορδάνης ποταμός.

Άλλες φορές τα ξόρκια απαιτούν μεγαλύτερο κύρος, αν απο­δοθούν σε κάποιον Άγιο. Το "ξόρκι του Αγίου Γουλιέλμου", για πα­ράδειγμα, δόθηκε σύμφωνα με το μύθο στον άγιο από τον ίδιο το Χριστό για τη θεραπεία των μικροβίων, των ελκών, των φλεγμο­νών, και της ποδάγρας. Επίσης λέγεται πως ο Άγιος Ευστάθιος επινόησε ένα ξόρκι για να βοηθήσει μια γυναίκα που υπέφερε από δυνατούς πόνους. Μια συνηθισμένη παραλλαγή αυτού του θέμα­τος είναι η ευλογία, ή η έκκληση, που ενσωματώνεται σε μια αποκρυφιστική ιστορία, όπου ένας ήρωας του μύθου λέει τα θεραπευ­τικά λόγια. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο μύθος στο σύνολό του γί­νεται ξόρκι. Το ξόρκι για τον πονόδοντο από το βιβλίο του Wolfsthurn είναι μια ενδεικτική περίπτωση. Όταν ο Χριστός βρί­σκει τον Πέτρο καθισμένο σ' ένα βράχο να κρατά το σαγόνι του, γιατί ένα μικρόβιο σαπίζει το δόντι του, εξορκίζει το μικρόβιο ή τον πονόδοντο να φύγει. Ένα ξόρκι που ανάγεται σε πρώιμες εβραϊκές και βυζαντινές πηγές είναι αυτό στο οποίο τρεις άγγε­λοι, προχωρώντας στο όρος Σινά, συναντούν ένα δαίμονα. Τον ρωτούν πού πηγαίνει και αυτός τους απαντά πως πάει να βασανί­σει κάποιον άνθρωπο. Οι άγγελοι τον εξορκίζουν στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, καθώς και του Αβρα­άμ, του Ισαάκ, του Ιακώβ, όλων των πατριαρχών, προφητών, απο­στόλων, μαρτύρων, ομολογητών, παρθένων, και όλων των αγίων του Θεού, να μην πειράξει τον άνθρωπο. Η παλαιότερη δυτική εκ­δοχή αυτού του μύθου βρίσκεται σ' ένα λατινικό κείμενο του δέκα­του αιώνα. Άλλα μεταγενέστερα παραδείγματα μιλούν για περισ­σότερους δαίμονες, οι οποίοι αραδιάζουν ένα μεγάλο κατάλογο από ανθρώπινα όργανα και μέλη του σώματος που θέλουν να βλάψουν όταν επιτεθούν στα θύματά τους.

Όπως είδαμε, ξόρκια συναντούμε και παλαιότερα στην κουλ­τούρα των παγανιστών της Βόρειας Ευρώπης. Όταν οι περιοχές αυτές εκχριστιανίστηκαν τα ξόρκια αυτά καταγράφηκαν και προ­σαρμόστηκαν στο πλαίσιο της χριστιανικής θρησκείας, Σ' ένα με­ταγενέστερο στάδιο, γύρω στον ενδέκατο αιώνα, οι χριστιανοί μοναχοί και ιερείς άρχισαν να γράφουν νέα ξόρκια, χωρίς ν' αντλούν στοιχεία από τα παγανιστικά μοντέλα. Πολλά απ' αυτά εμφανίζονται χωρίς μεγάλες διαφορές σε πολλά σημεία της Ευ­ρώπης και τούτο οφείλεται μάλλον στην επικοινωνία τους από το ένα μοναστήρι στο άλλο. Γραμμένα στα λατινικά, μεταφράστηκαν αργότερα στις διάφορες γλώσσες της Ευρώπης. Η επόμενη φά­ση της εξέλιξής τους ήρθε γύρω στο δέκατο τέταρτο και δέκατο πέμπτο αιώνα, με τη νέα άνοδο της επιρροής της λαϊκής κουλ­τούρας. Κάποιες συνταγές γράφτηκαν απευθείας στα ντόπια γλωσσικά ιδιώματα ή αναδιατυπώθηκαν από τα λατινικά σε παρα­δοσιακές ποιητικές φόρμες αυτών των ιδιωμάτων. Ένα παράδειγ­μα του είδους αυτού, το ξόρκι με τα τρία άνθη — που το συνα­ντούμε για πρώτη φορά σ' ένα γαλλοσουηδικό χειρόγραφο του 1429 — μιλά για τρία ρόδα που άνθιζαν σ' έναν κήπο, πιθανώς στον τάφο του Ιησού. Σε κάποιες παραλλαγές το ξόρκι αρχίζει στο πρώτο ενικό πρόσωπο: "Πήγα σ' έναν κήπο..." και συνεχίζει αναφέροντας πάντοτε τα ονόματα των τριών ρόδων. Το τρίτο ρόδο ονομάζεται συνήθως "Αίμα Μείνε Ακίνητο" ή κάτι ανάλο­γο. Το δημοτικό ποίημα τελειώνει σαν θεραπευτικό ξόρκι.

Μολονότι τα ξόρκια προέρχονταν από τη λαϊκή κουλτούρα και αναπτύχθηκαν από μοναχούς, χρησιμοποιούνταν επίσης και από γιατρούς. Ο Ιωάννης του Γκάντεσντεν (1280-1361) — ένας για­τρός της βασιλικής αυλής την εποχή του Εδουάρδου Β’, και αυ­θεντία σε θέματα της επιστήμης του σύμφωνα με τον Chaucer — συνιστούσε τη χρήση τέτοιων μεθόδων και αντέγραψε αρκετά ξόρκια για τις ευεργετικές επιδράσεις που τυχόν είχαν, παρά τον σκεπτικισμό που εξέφρασε ο συνάδελφός του Ιωάννης του Μίρφιλντ από το νοσοκομείο του Αγίου Βαρθολομαίου.

Οι εξορκισμοί, που είναι συνήθως μεγαλύτεροι σε έκταση από τα ξόρκια, περιέχουν ένα συνονθύλευμα στοιχείων από τη λαϊκή παράδοση και χριστιανική λατρεία. Δεν υπήρχε αυστηρή διάκριση ανάμεσα στους επίσημους εξορκισμούς του ανώτερου κλήρου και τους λαϊκούς εξορκισμούς που είχαν επινοήσει κατώτεροι κληρι­κοί και άνθρωποι του λαού. Η Εκκλησία δεν είχε ακόμα καθιερώ­σει ιεροτελεστίες γενικής χρήσης για την αποπομπή των δαιμό­νων, γι' αυτό οι εξορκισμοί ήταν ανακατεμένοι [ad hoc] ή πρόχει­ροι και βασίζονταν στην έμπνευση όσων τους χρησιμοποιούσαν. Σε κάποιες περιπτώσεις θύμιζαν κοινές χριστιανικές τελετές, ακόμα κι αν περιείχαν στοιχεία της λαϊκής παράδοσης:

Στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύμα­τος, αμήν. Σας εξορκίζω, ω έλφα, και κάθε είδους δαίμονες, της μέρας ή της νύχτας, στον Πατέρα και τον Υιό και το Αγιο Πνεύμα και στην αδιαίρετη Αγία Τριάδα και με την πα­ράκληση στην υπερευλογημένη και δοξαστή Αειπάρθενο Μαρία, στις προσευχές των προφητών, στην αρετή των πατριαρχών, στις ικεσίες των αγγέλων και αρχαγγέλων, στις παρακλήσεις των Αποστόλων, στο πάθος των μαρτύρων, στην πίστη των ομολογητών. Στην αγνότητα των παρθέ­νων, στις παρακλήσεις όλων των αγίων, και στους Επτά Υπνώττες των οποίων τα ονόματα είναι Μάλχος, Μαξιμιανός, Διονύσιος, Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Σεραφείμ και Μαρτιμάνος, και στο όνομα του Κυρίου + Α + Γ + Λ + Α +, που είναι ευλογημένο εις πάντας τους αιώνας, να μην πειράξεις ούτε να υποκινήσεις τίποτε κακό ενάντια στο δούλο του Θε­ού Ν., ούτε όταν κοιμάται ούτε όταν είναι ξύπνιος. + Ο Χρι­στός νικά + Ο Χριστός βασιλεύει + Ο Χριστός διατάζει + Ας μας ευλογεί ο Χριστός + [και] ας μας προστατεύει από κάθε κακό + Αμήν".

Κάθε φορά που ο εξορκιστής βρίσκει σημειωμένο στη σελίδα σταυρό πρέπει να κάνει το σημείο του σταυρού μπροστά στο άτο­μο για το οποίο γίνεται η τελετή. Αλλού οι εξορκισμοί εμπνέονται κυρίως από τη λαϊκή παράδοση, όπως σε έναν που αρχίζει με την "επίκληση" και τον "εξορκισμό" των έλφα και όλων των διαβολι­κών εχθρών (οι λέξεις coniuro και adiuro χρησιμοποιούνται εναλ­λακτικά αντί της "εντολής"). Ο εξορκιστής ζητά από όλους τους αγίους να εκδιώξουν αυτά τα "καταραμένα έλφα" στην αιώνια πύ­ρινη κόλαση που τα περιμένει. Ζητά από τον Ιησού να στείλει τις ευλογίες του για να σταματήσουν τα άθλια έλφα να πειράζουν τον ασθενή στο κεφάλι ή στο μυαλό, τη μύτη, το λαιμό, το στόμα, τα μάτια, τα χέρια και άλλα μέλη και όργανα του σώματος. Προ­στάζει την Ηράρτεμη [Heradiana], την "κωφάλαλη μητέρα των μο­χθηρών ξωτικών", να φύγει. Καθώς προχωρά ο εξορκισμός αλλά­ζει συνεχώς πρόσωπα και απευθύνεται μια στον ασθενή, μια στα έλφα και μια στις ουράνιες δυνάμεις.

Αν ο μαγικός χαρακτήρας των δύο παραπάνω εξορκισμών δεν είναι ίσως τόσο εμφανής, δε συμβαίνει το ίδιο και με αυτόν που ακολουθεί. Αν κάποιος δει έναν άντρα ή γυναίκα που έχει καταλη­φθεί από δαίμονα — αναφέρει το σχετικό χειρόγραφο — θα πρέ­πει να πάρει ένα κομμάτι περγαμηνής και να γράψει επάνω το ση­μείο του σταυρού και την εισαγωγή του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου. Στη συνέχεια, πρέπει να ξύσει την περγαμηνή σβήνοντας τις λέ­ξεις, να μαζέψει τα υπολείμματα σ' ένα δοχείο και να τα δώσει στο δαιμονισμένο να τα πιει με αγιασμένο νερό. Αν η πρώτη δόση δε φέρει αποτελέσματα, ακολουθεί δεύτερη ή και τρίτη ακόμα. Αυτό το "ξόρκι", καταλήγει το χειρόγραφο, προέρχεται από την πιο έγκυρη πηγή: ένας δαίμονας το έμαθε σ' ένα από τα θύματα του και είναι δοκιμασμένο και αποτελεσματικό.

Είδαμε ότι οι εκκλήσεις και οι εξορκισμοί προορίζονταν κυρίως για όσους υποφέρουν σωματικά ή ψυχικά από τους δαίμονες, όμως υπήρχαν κι άλλες χρήσεις. Εκκλήσεις απευθύνονταν ακόμα και στους κλέφτες ή τους στρατιώτες ή τους δαίμονες που ήταν υπεύθυνοι για το χαλάζι, όπως σ' ένα ξόρκι του ενδέκατου αιώνα: "Σε εξορκίζω, ω δαίμονα, εσένα και τους αγγέλους σου... Σε εξορκίζω, ω Μαρμώ, εσένα και τους συντρόφους σου, εσένα που εξουσιάζεις τις θύελλες". Αν και συνήθως τέτοιου είδους ξόρκια χρησιμοποιούνταν για να απομακρύνουν δαιμονικά όντα, το ίδιο ύφος υιοθετούν επίσης κείμενα που επιδιώκουν να εξασφαλίσουν τη συμπαράσταση και συνεργασία ωφέλιμων για τον άνθρωπο όντων. Έτσι, σ' ένα χειρόγραφο του δέκατου τέταρτου αιώνα συ­ναντούμε ένα ξόρκι που απευθύνεται στις μέλισσες: "Σας εξορκί­ζω στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Ω εσείς υπηρέτριες του Θεού που παράγετε κερί για χάρη του Θεού, μην πετάξετε μακριά μου και μη μ' εγκαταλείψετε...".

Αν και τα περισσότερα ξόρκια υπάγονται στις τρεις κατηγορίες που αναφέραμε, υπάρχει κι ένας τέταρτος τύπος, λιγότερο συνη­θισμένος, αλλά απροκάλυπτα μαγικός: οι επικλήσεις που εκφρά­ζουν το νόημα της συμπαθητικής μαγείας. Μια έγκυος γυναίκα που φοβάται μήπως αποβάλει, ή μήπως το παιδί της γεννηθεί πα­ραμορφωμένο, παίρνει τη συμβουλή να περάσει τρεις φορές πά­νω από έναν τάφο. Αν η τελετή περιοριζόταν σ' αυτό, θα μπορού­σαμε να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για συμπαθητική μαγεία που εκφράζει τη νίκη ενάντια στο θάνατο. Όμως, το νόημα της πρά­ξης της εγκύου διευκρινίζεται από ένα ξόρκι που πρέπει να πει καθώς δρασκελίζει τον τάφο: "Αυτό σαν βοήθειά μου ενάντια στην κακή αργοπορημένη γέννα, αυτό σαν βοήθειά μου ενάντια στην οδυνηρή άχαρη γέννα, αυτό σαν βοήθειά μου ενάντια στην κακή, χωλή γέννα".

Από μια μεσαιωνική προοπτική τα ξόρκια των τριών πρώτων κα­τηγοριών δεν έχουν, στην πλειοψηφία τους, σαφή μαγικό χαρακτή­ρα. Όταν οι διανοητές των τελευταίων αιώνων του Μεσαίωνα άρχι­σαν να συζητούν το θέμα της φυσικής μαγείας, ένα από τα ερωτή­ματα που τους απασχόλησαν ήταν αν οι ίδιες οι λέξεις, όπως ορι­σμένα βότανα και άλλα φυσικά αντικείμενα, κρύβουν ιδιαίτερες δυ­νάμεις. Πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό και ότι αυτά τα ξόρκια είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επομέ­νως, για κάποιους ανθρώπους της εποχής εκείνης τα ξόρκια ήταν μαγεία. Άλλοι πάλι δυσκολεύονταν πολύ να διακρίνουν τα ξόρκια από τις καθαρά θρησκευτικές προσευχές. Τέλος, ίσως η πλειονό­τητα αυτών που τα χρησιμοποιούσαν να μην ενδιαφέρθηκε ποτέ για το ερώτημα Αν τα ξόρκια "έπιαναν", αυτό ήταν που τους ενδιέφερε, και όχι η ερμηνεία τους για τον τρόπο λειτουργίας τους.

Διαβάστε περισσότερα