ένας ογκόλιθος με ρούνους και διακοσμητικά σχέδια (μουσείο ashmolean, οξφόρδη)
Όλα αυτά, μέσα στον πληροφοριακό συρφετό της σημερινής εποχής, φαντάζουν σα μια μακρινή, ξεχασμένη γνώση, απόηχοι σχέσεων και δυνάμεων που έχουν ναρκωθεί στο πέρασμα των αιώνων.
Υπήρχαν ωστόσο εποχές που γλώσσα – προφορική ή γραπτή – και μαγεία ήταν άμεσα συνδεδεμένες μεταξύ τους, αποκαλύπτοντας νέες δυνατότητες σε όποιον τις χρησιμοποιούσε. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση τους ρουνικής γραφής, της παράξενης γλώσσας των βόρειων λαών, που μέχρι σήμερα, χαραγμένη πάνω σε αρχαία ερείπια και πέτρες στη Σκανδιναβία, Γερμανία και Γροιλανδία, φαίνεται να διατηρεί κάτι από τη μαγική της δύναμη.
Γενιές ολόκληρες μελετητών έχουν σαγηνευτεί από τα περίεργα ρουνικά σύμβολα και μύθοι πλάστηκαν για την καταγωγή και την ιστορία τους. Τον 19ο αιώνα ο Ignatius donnely συνέδεσε τις πέτρες του gotland και τις ρουνικές επιγραφές τους με την Ατλαντίδα. Σουηδοί διανοούμενοι του 16ου και 17ου αιώνα τιμούσαν το ρουνικό αλφάβητο ως τη μυστική κληρονομιά του δικού τους αρχαίου πολιτισμού, ενώ ο γερμανός εθνικοσοσιαλιστής χ χιμλερ την ονόμαζε «μητέρα όλων των συστημάτων γραφής», που είχε για προορισμό να ξαναζωντανέψει τη «νέα εποχή ειδωλολατρίας» των ες-ες.
Το μυστήριο του ρούνων – το όνομά τους προέρχεται από τη γοτθική λέξη runa, που σημαίνει μυστικό – απασχολεί μέχρι σήμερα τους μελετητές και πυροδοτεί διαμάχες μεταξύ τους. Πρόσφατα αρχαιολόγοι ανέσυραν από τη λίμνη μέλαρ της Σουηδίας ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της ρουνικής γραφής: ένα κόκαλο, πάνω στο οποίο ο κρουκ, κάποιος βίκινγκ του 1100 μ.Χ. είχε χαράξει έναν εξορκισμό με εκατό περίπου σύμβολα για τον εξαντλητικό πυρετό, που τον βασάνιζε για καιρό, και που σύμφωνα με τη συνήθεια πέταξε στο βυθό της λίμνης.
Ο σουηδός γλωσσολόγος και ειδικός ρουνολόγος χέλμερ γκουσταφσον, που αποκρυπτογράφησε την επιγραφή, επιχειρεί να διαλύσει το μυστικιστικό μύθο, που τυλίγει τη γλώσσα των προγόνων του, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται απλά και μόνον για έναν κώδικα επικοινωνίας σαν όλους τους άλλους, μέσω του οποίου οι άνθρωποι εξέφραζαν τις πιο κοινές τους ανάγκες.
Αν είναι όμως όντως έτσι, τότε γιατί ο ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει εκτενείς περιγραφές των γερμανών, που συμβουλεύονταν τους ρούνους, όταν ήθελαν να προβλέψουν την εξέλιξη κάποιου γεγονότος; Και γιατί η ρουνική επιγραφή, που είναι χαραγμένη πάνω στη φημισμένη πέτρα bjoerkertorp στη σουηδία, απειλεί με θάνατο όποιον τολμήσει να διαταράξει την ηρεμία του μνημείου; Το παλιότερο δείγμα της βορειοευρωπαϊκής ρουνικής γραφής βρίσκεται πάνω σε μια πόρπη από τη stranda της Νορβηγίας του 800 μ.Χ.. Ο ιστορικός χανς γιένσεν το περιγράφει σαν «κόσμημα που προστατεύει εναντίον του άγχους». Με άλλα λόγια, τα χαραγμένα σύμβολα «μετέτρεψαν» το αντικείμενο σε μαγικό φυλακτό!
Το μεγαλύτερο σε έκταση αρχαίο ρουνικό κείμενο (9ος μ.Χ.) βρίσκεται πάνω σε μια πέτρα στο roek της Σουηδίας και είναι tjaldrunir, διαβάζεται δηλαδή σύμφωνα με την κατεύθυνση των δεικτών του ρολογιού. Είναι μια απλή ιδιοτροπία – για τις σημερινές συνθήκες – των διαννούμενων της εποχής ή σύστημα μαγικής γραφής, που περιμένει να αποκαλυφθεί; Και μάλλον δεν είναι τυχαίο που ο σημαντικότερος θεός του βορρά, ο odin (ή votan ή wotan), ο εφευρέτης των ρούνων, ήταν συγχρόνως και ο προστάτης των νεκρών και των κορακιών –μαγικό σύμβολο, πολύ διαδεδομένο σε όλη την Ευρώπη – πολεμιστής, αλλά και πατέρας της ποίησης(!)
Ο χ γιένσεν φαίνεται να ξεχνά κάτι πολύ σημαντικό στην ανάλυσή του: μελετά μια γλώσσα και έναν πολιτισμό φορώντας τα γυαλιά της σύγχρονης εποχής, αφήνοντας έξω όλο το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν. Δε λαμβάνει υπόψη του ότι κάποτε η μαγεία δεν ήταν αποκλεισμένη από την κυρίαρχη νοοτροπία. Κι ένας λαός που θεωρούσε απόλυτα φυσική την ύπαρξή και δράση δυνάμεων, που τον ξεπερνούσαν, δεν μπορεί παρά να χρησιμοποιούσε τη γλώσσα με τέτοιο τρόπο, που να εξέφραζε τη δική του κοσμοθεωρία. Άλλωστε η γλώσσα είναι ο καθρέπτης κάθε πολιτισμού. Δεν αρκεί παρά να κοιτάξουμε στη δική μας.
Κι αν έχουμε κουράγιο θα αντικρίσουμε τους ίδιους μας του εαυτούς, έτσι όπως θα μας μελετήσουν χιλιάδες χρόνια αργότερα κάποιοι μακρινοί μας πρόγονοι.
alitoteam
