Βρυκόλακες στην Υπάτη και στα χωριά της Ελλάδος

Μέχρι τα μισά του 19ου αιώνα, δεκάδες ήταν οι μαρτυρίες για τις εμφανίσεις βρυκολάκων στα χωριά της Ελληνικής υπαίθρου.

Χωρικοί και παπάδες κυνηγού Βρυκόλακα που κρύβεται στη κουφάλα μιας βελανιδιάς

Έλεγαν οι παλαιότεροι ότι δεν υπήρχε μέρα μέσα στην χρονιά που να μην είχε ακουστεί ότι την προηγούμενη νύκτα σε κάποιο χωριό εμφανίστηκε βρυκόλακας και που οι χωρικοί τον ξεφορτώθηκαν καίγοντας τον ή κόβοντας του το κεφάλι.....

Όχι μόνο οι λαογράφοι μας Ν. Πολίτης και Δ. Καμπούρογλου, αλλά και αρκετοί ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα, έχουν καταγράψει πάμπολλες μαρτυρίες για εμφανίσεις βρυκολάκων στα χωριά της Ελληνικής υπαίθρου τουλάχιστον από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Πάμπολλα δε ήταν τα ονόματα με τα οποία οι απλοί χωρικοί, εκτός του πρωταρχικού και κυρίαρχου ονόματος, ο Βρυκόλακας, με τα οποίααποκαλούσαν τους βρυκόλακες. Μερικά από αυτά ήταν: Βορδόλακας, Ζορκόλακας, Βουρδούλακας, Βολδόλακας, Βαρβάλακας, Βουλκούλακας, Καταχανάς, Φάντακας, Κατσικάς, Λάμπασμα, Σαρκωμένος, Ανακαθούμενος, Απέθαντος κ.ο.κ. Ο μεγάλος αυτός δε αριθμός των ονομάτων για τους Βρυκόλακες, δείχνει και το πόσο πολύ πίστευαν οι Έλληνες χωρικοί στην ύπαρξη των βρυκολάκων.

Στην Ελληνική παράδοση ο βρυκόλακας, ο σκοτεινός αυτός δαίμονας, ο δραπέτης του κάτω κόσμου, δεν είναι τίποτα περισσότερο από έναθορυβοποιό πνεύμα που βγαίνει τις νύκτες και ενοχλεί τους ζωντανούς, διψασμένο από την ανάμνηση της ζωής που είχε κάποτε, εν αντιθέσει βέβαια με τις παραδόσεις και την λογοτεχνία των Δυτικών λατίνων και των λαών των Βαλκανίων, όπου εκεί ο βρυκόλακας παρουσιάζεται ως ένα αιμοβόρο τέρας που βγαίνει την νύκτα για να ρουφήξει το αίμα των άτυχων ζωντανών που θα συναντήσει μπροστά του.....

ΒΡΥΚΟΛΑΚΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΑΤΗ ΤΟ 1850

Ο Δημήτρης Αινιάν, αγωνιστής του Εικοσιένα και βιογράφος του Καραϊσκάκη, γράφει για ένα περιστατικό σχετικό με την εμφάνιση βρυκόλακα όπως του το αφηγήθηκε ο πάρεδρος ενός χωριού παραδίπλα από τα τότε Τουρκικά εδάφη και κοντά στην Υπάτη Φθιώτιδας που συνέβηκε το 1850 [Βιβλιοθήκη του Λαού, Τόμος Α΄1852, σ.282-290].

Ο Βρυκόλακας πήγαινε στο σπίτι του και τρόμαζε την δυστυχισμένη τη γυναίκα του.....

Πριν δυο χρόνια βρυκολάκιασε ένας συγχωριανός μας. Φαινόταν τις νύκτες φωτιά από τον τάφο του και πάρα πολλές φορέςπήγαινε στο σπίτι του, έκανε κτύπους και θορύβους, ανακάτευε τα πράγματα μέσα στο σπίτι του και η δυστυχισμένη γυναίκα του, που την τρόμαζε και την κυνήγαγε γύρω από το τραπέζι, κινδύνευε να πεθάνει από τον φόβο της, γιατί κανείς από τους γειτόνους της δεν πήγαινε να την βοηθήσει. 

Όταν δε νύκτωνε όλοι είμαστε αναγκασμένοι να κλείνουμε καλά τις πόρτες και τα παράθυρα στα σπίτια μας και να τα φυλάμε καλά για να μην έλθει και μπει ο βρικόλακας και στα δικά μας σπίτια. 

Τέλος πάντων αφού δεν μπορούσαμε να υποφέρουμε αυτήν την δυστυχισμένη ζωή, αποφασίσαμε να ανοίξουμε τον τάφο του πεθαμένου και βρυκολακιασμένου συγχωριανού μας. Και τι βρίσκουμε μέσα στον τάφο του;

Αυτόν ολόκληρο και απείραχτο, όπως ήταν τότε που τον θάψαμε και είχε κιόλας παχύνει περισσότερο και ήταν και τροφαντός.....

Όλοι απορήσαμε όταν τον είδαμε, έτσι όπως ήταν. 

Τότε μας λέγει ο εφημέριός μας να φέρουμε ένα παλούκι και αφού τον έφεραν μας είπε:

"Πάρτε ένας από εσάς το παλούκι και κρατώντας τον με τα δύο χέρια, με όλη την δύναμή του να κτυπήσει το σώμα του βρυκολιασμένου επάνω στην καρδιά ώστε το παλούκι να περάσει από την άλλη τη μεριά".

αποφασίσαμε να ανοίξουμε τον τάφο του πεθαμένου και βρυκολιασμένου συγχωριανού μας

Κανείς από εμάς δεν κινήθηκε από φόβο για να πάρει το παλούκι και να κάνει αυτό που είπε ο εφημέριος.

Τότες ο εφημέριος απευθύνθηκε σε ένα δυνατό και ψηλό νεαρό για τον οποίο υπέθεσε ότι θα είχε, λόγω σώματος και ύψους και περισσότερο θάρρος από μας τους υπόλοιπους και του είπε:

"Μη φοβάσαι παιδί μου, γιατί είναι ντροπή ένας άνθρωπος, όπως είσαι εσύ, να φοβάσαι από έναν πεθαμένο. Έπειτα, δεν ξέρεις ότι σήμερα είναι Σάββατο, μέρα που ο βρυκόλακας δεν έχει καμιά εξουσία και δύναμη να κάνει κακό;

Ο νέος και από ντροπή αλλά και από σεβασμό στον εφημέριο, δεν τόλμησε να αρνηθεί και παίρνοντας το παλούκι, στάθηκε πάνω από το σώμα του βρυκόλακα και με όλη του την δύναμη το κάρφωσε στην καρδιά. Αλλά με φρίκη όλοι μας είδαμε ότι το παλούκι δεν μπήχτηκε στο σώμα και ο βρυκόλακας μαζεύτηκε ως να ήταν ζωντανός. 

Ακόμα και μέχρι σήμερα αυτό το θυμάμαι ακόμα....

Τότες το παλούκι έπεσε από τα χέρια του νεαρού συγχωριανού μας και από τη μεγάλη μας τρομάρα θα φεύγαμε όλοι αν δεν μας εμψύχωνε ο εφημέριος μας λέγοντας μας ότι ο βρυκόλακας το Σάββατο δεν μπορεί να μας κάνει κακό. 

Μας διατάζει λοιπόν τότε να φέρουμε ξύλα και να ανάψουμε μια φωτιά πάνω στον βρυκόλακα. Καταφέραμε να τον κάψουμε μετά από τρεις ώρες και από τότε δεν είδαμε άλλον βρυκόλακα στο χωριό μας, εκτός από έναν που βρυκολάκιασε εχθές και το οποίον αύριο θα τον ξεθάψουμε για να τονκάψουμε και αυτόν.......

ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΒΡΥΚΟΛΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΣΤΗΝ ΖΑΚΥΝΘΟ.....

Ο ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ είναι γεμάτος από μαρτυρίες και αναφορές για εμφανίσεις βρικολάκων. Ο Σικελός περιηγητής  Xavier Scrofani που περιόδευσε από τα μέσα του 1795 έως και στις αρχές του 1796 στο χρονικό του καταγράφει μια ιστορία για βρυκόλακα στην Ζάκυνθο: 

Την νύκτα της κηδείας του εμφανίστηκε βρυκολακιασμένος στο κρεβάτι της

Μια νεαρή γυναίκα, η Ελένη Ματαράγκα, αγαπούσε ένα συγχωριανό της. Τελικά επειδή αυτός ήταν φτωχός, οι γονείς της την πάντρεψαν με έναν άλλο πλουσιότερο. Ο νεαρός επειδή έχασε την Ελένη μετά από λίγες μέρες πέθανε από την στεναχώρια του. 

 

Την νύκτα της κηδείας του εμφανίστηκε βρυκολακιασμένος στο κρεβάτι της. Μια δυό τρεις φορές, αρκετές φορές και κάθε βράδυ. Πως να γλυτώσει από τον βρικόλακα;

Μια νύκτα που έλειπε ο άντρας της από το χωριό, πήρε μια τσάπα, ένα σφυρί και καρφιά, πήγε στο νεκροταφείο, ξέθαψετο πτώμα και το κάρφωσε με τέσσερα καρφιά στα χέρια και τα πόδια. Από τότε δεν ξαναφάνηκε στο κρεβάτι της ο βρικόλακας [Voyage en Grece de Xavier Scrofani-Paris 1801]". 

ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΟ

Επίσης ο Scrofani στο ίδιο χρονικό του περιγράφει λεπτομερώς μια τελετή εξορκισμού βρικόλακα στην Κορινθία όπως την είδε ο ίδιος και στην οποίαπαρευρισκόταν και ο μητροπολίτης Κορινθίας Γρηγόριος.

Πρώτα πρώτα οι κάτοικοι συγκεντρώνουν ένα χρηματικό ποσό για τον μητροπολίτη. Ύστερα οι συγγενείς ετοιμάζουν ένα πλούσιο τραπέζι μέσα στο νεκροταφείο, μπροστά στον ανοικτό τάφο του βρικολακιασμένου συγχωριανού τους. Αν είναι φτωχοί και δεν έχουν χρήματα τα έξοδα τα αναλαμβάνει ο πλουσιότερος του χωριού. 

Κάρφωμα βρυκόλακα...

Ο μητροπολίτης καλεί τον πεθαμένο, "εις το όνομα του Θεού" να γευτεί τα φαγητά που του προσφέρονται. Η άρνηση αποτελεί απόδειξη ότι είναι πραγματικά πεθαμένος και αφορισμένος και ότι μόνο το πνεύμα του προκαλεί τις ενοχλήσεις στους συγχωριανούς του. Ύστερα ο μητροπολίτης φοράει την μίτρα του και σπάζει σε μια λεκάνη 31 αυγά, προσθέτει μερικά άνθη πορτοκαλιάς, αλεύρι και εξαιρετικό κρασί, τα ανακατεύει με μια δέσμη από κλαριά μυρτιάς, ραντίζει το πτώμα με το παραπάνω μείγμα και δίνει εντολή να ξαναθάψουν το πτώμα μέσα στον τάφο. Μόλις τελειώσει η τελετή, ο μητροπολίτης μαζί με τους άλλους παπάδες πίνουν το μείγμα που είχε ετοιμάσει και τρώνε τα φαγητά του πεθαμένου. 

Είδα την τελετή με τα ίδια μου τα μάτια, γράφει ο Σικελός περιηγητής και νόμισα πως βρίσκομαι μπροστά σε μάγους της Θεσσαλίας. Η τελετή εξορκισμού του βρικόλακα έγινε από τον μητροπολίτη Κορινθίας Γρηγόριο.


Η ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΥΚΟΛΑΚΑ

Ο καθιερωμένος τρόπος απαλλαγής από την τυραννία του βρικόλακα ήταν η εκταφή, το κάρφωμα με παλούκι στην καρδιά ή και το κάρφωμα με καρφιά μέσα στο φέρετρο, το ζεμάτισμα και το κάψιμο της καρδιάς ή και ολόκληρου του πτώματος. 

ΣΤΗΝ ΚΥΝΟΥΡΙΑ

Μια παράδοση από την Κυνουρία για βρυκόλακα, όπως την διασώζει ο Κ.Ι. Μαντζουράνης [Κυνουριακαί παραδόσεις, Λαογρ. τ. Δ΄ σ. 473 - 1914] λέει: Μαζώχτηκαν παπάδες και ούλος ο λαός και επήγανε στο μνήμα ούλοι και λέγανε "μέσα είσαι, μέσα είσαι". Ανοίξανε το μνήμα και τον βρήκανε και τήραε [κοίταγε]. Σκίσανε τα στήθια του και βγάλανε την καρδιά του. Βράσανε λάδι και ξύδι και την έκαψαν. Από τότε δεν ματαβγήκε........

Σκελετός "καρφωμένου" με 4 καρφιά, στο στέρνο, στην λεκάνη και στους αστραγάλους από τυχαία εσκαφή για την ανέγερση οικίας στην Ανάβυσσο το 1981. Η φωτ.α του Γιάννη Γιαννόπουλου

ΕΝΑ ΑΝΟΣΙΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ.
Ένα δημοσίευμα της εφημερίδας "Νέα εφημερίς" της Άνδρου στις 16-1-1893 περιγράφει ένα τρομερό γεγονός που συνέβηκε στο χωριό Βουρκωτή του νησιού:

Η γυναίκα ενός χωρικού υπέφερε από επιλόχιο πυρετό. Ο σύζυγος, επειδή πριν λίγες μέρες πέθανε η μητέρα του, πίστεψε πως βρυκολάκιασε και βασάνιζε την νύφη της.

"Το επίμονον της συζύγου του πάθος απέδωκεν ο σύζυγος εις την προ τινών ημερών θανούσα μητέρα του ήτις, κατά την κρίσιν του, επειδή ζώσα δεν ηυτύχησε να ίδη εγγονόν, ήδη νύκτωρ επεφοίτα επί της κλίνης της ασθενούς και τεκούσης νύμφης της και παρενώχλει αυτήν. Και ο αλητήριος, χωρίς να διστάση, εξέθαψε το πτώμα της ιδίας μητρός και, φρικτόν ειπείν, διεμέλισεν αυτό εις τεμάχια, άτινα εδώ κι΄εκεί κατέρριψε......" 

Ο ΘΥΤΗΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΘΥΜΑ

Από τις παραπάνω μαρτυρίες ένα είναι το κοινό στοιχείο και το μόνο σίγουρο: ότι τελικά εκείνος που δέχεται την αγριότερη επίθεση, δεν είναι ο ζωντανός αλλά ο πεθαμένος που τον πίστευαν για βρυκόλακα. Ο θύτης που έγινε το θύμα.......... 

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Αλλά και στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν πάμπολες αναφορές για την ύπαρξη πλασμάτων της νύκτας που μοιάζουν με φαντάσματα περισσότερα,παρά με βρικόλακες. Υπήρχαν οι συνοδοί της βασίλισσας της νύκτας, της Εκάτης, που ήταν αποκρουστικά τέρατα - δαίμονες, που περισσότερο φόβιζαν παρά ρουφούσαν το αίμα των ανθρώπων.

 Δεισιδαιμονίες; Πιθανόν. Ίσως τότε που οι άνθρωποι ήταν πιο απλοί και πιο κοντά στην φύση τις νύκτες να ένιωθαν τις σκιές που έρχονταν από τον κάτω κόσμο, χωρίς σώμα και ψυχή, αλλά γεμάτες από τις αναμνήσεις της προηγούμενης ζωής τους και τρομάζοντάς τους ήταν σαν να ήθελαν να τους θυμίσουν ότι δεν πρέπει να τους ξεχνούν, γιατί ζωή χωρίς την μνήμη των παλαιών που έρχεται από τα βάθη του χρόνου, είναι ζωή που δεν διαφέρεικαι πολύ από τον θάνατο..............

Υπάρχουν άραγε λοιπόν βρυκόλακες; Ίσως Ναί...........Ίσως Όχι. 

Πάντα όμως ο σκοτεινότερος δαίμονας και ο νυκτερινός δραπέτης του κάτω κόσμου, ο βρικόλακας, θα ελκύει και θα τρομάζει τους ανθρώπους, γιατί στην μορφή του θα προβάλλεται η ανθρώπινη προσδοκία για μια αθάνατη ζωή, αλλά και γιατί στην μορφή του  θα προβάλλεται επίσης και οανθρώπινος φόβος για την ανυπαρξία της ζωής μετά τον θάνατο....