Stonehenge

Το Stonehenge, στην πεδιάδα του Salisbury στη Νότια Αγγλία, είναι ένα μεγαλιθικό μνημείο που αποτελείται από τριάντα κατακόρυφους λίθους (καθένας πάνω από 3 μέτρα ύψος και με βάρος 26 τόνων) σε κυκλική διάταξη και περίπου 30 λίθους βάρους 6 τόνων, τοποθετημένους οριζόντια πάνω στους κατακόρυφους. Υπάρχει επίσης ένας εσωτερικός κύκλος κατασκευασμένος με την ίδια λογική. 

Το Stonehenge χτίσθηκε αρκετά χιλιόμετρα από το λατομείο από το οποίο προέρχονται οι λίθοι. Χρησιμοποιήθηκαν μόνο πέτρινα εργαλεία, ενώ κατά τα φαινόμενα δε χρησιμοποιήθηκαν ζώα για τη μεταφορά των λίθων. Πρόκειται για ένα άθλο της μηχανικής και πολλές ιστορίες ονομάζουν το μάγο Merlin ώς τον αρχιτέκτονα του μνημείου. Αυτό οφείλεται εν πολλοίς σε κάποιον  Gerald of Wales (Giraldus Cambrensis), ιστορικό του 12^ου αιώνα, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Η Ιστορία και η Τοπογραφία της Ιρλανδίας.

Ο Gerald ονόμασε το Stonehenge «Ο Χορός των Γιγάντων» γιατί είχε ακούσει ιστορίες σύμφωνα με τις οποίες οι λίθοι μεταφέρθηκαν από την Αφρική στην Ιρλανδία από γίγαντες, οι οποίοι έστησαν το μνημείο (άλλοι λένε στο όρος Kildare και άλλοι στην Ophela κοντά στο κάστρο του Nas). Ο Gerald συνεχίζει λέγοντας πώς o Aurelius Ambrosius, βασιλιάς των Βρετόνων, έβαλε το Merlin να μεταφέρει τους λίθους στην Αγγλία.

Πάντως οι αρχαιολογικές έρευνες δε συνηγορούν στην κατασκευή του μνημείου την εποχή του Αρθούρου. Οι αρχαιολόγοι την τοποθετούν 5.000 με 3.000 χρόνια πριν, θεωρώντας πώς το μνημείο κατασκευάσθηκε όχι σε μία φάση, αλλά υπήρχαν διαδοχικές προσθήκες σε αυτό το διάστημα. Το Stonehenge είναι προσανατολισμένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε στις ισημερίες και τα ηλιοστάσια ο ήλιος είναι απόλυτα τοποθετημένος σε ανοίγματα μεταξύ των λίθων, καθώς ανατέλλει από τον ορίζοντα. Σίγουρα δεν πρόκειται για ένα τυχαίο φαινόμενο και το γεγονός αυτό τροφοδότησε τις ιστορίες για τη μυστηριώδη προέλευση του μνημείου.

Στις δεκαετίες του 40 και του 50 ο Richard John Copland Atkinson διατύπωσε την άποψη ότι η κατασκευή έλαβε χώρα σε 3 φάσεις τις οποίες ονόμασε Stonehenge I, II, IIIa, IIIb, και IIIc. Αυτή η ακολουθία αναθεωρήθηκε πρόσφατα στην Αρχαιολογική Έκθεση 10, τοποθετώντας τη φάση Ι στην περίοδο 2950-2900 πΧ.

Stonehenge: Υπολογιστής Εκλείψεων;

Ο Gerald Hawkins, καθηγητής Αστρονομίας, συμπέρανε πώς το Stonehenge ήταν ένα εξειδικευμένο αστρονομικό παρατηρητήριο, σχεδιασμένο για την πρόβλεψη εκλείψεων(Stonehenge Decoded). Η τοποθέτηση των λίθων παρέχει σημαντικές πληροφορίες, όπως επίσης και η επιλογή της θέσης του μνημείου. Αν παρατηρήσει κανείς τη διάταξη, τις γεωμετρικές σχέσεις και τη χρήση των λίθων μπορεί να συμπεράνει το λόγο κατασκευής του. Ο συγγραφέας και άλλοι αστρονόμοι, ανακάλυψαν του 56ετή κύκλο των εκλείψεων αποκρυπτογραφώντας το Stonehenge.

Μέσω παρατηρήσεων στα διαστήματα μεταξύ των λίθων, από μία αρχική σταθερή θέση, είναι δυνατό να κάνει κανείς μια σειρά σημαντικών ηλιακών και σεληνιακών παρατηρήσεων. Δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πώς οι αρχαίοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν τους κύκλους της Σελήνης για την τήρηση ημερολογίου.

Σχέδιο του Stonehenge  με τους Λάκκους Aubrey, τη Λίθο του Θυσιαστηρίου, τη Λίθο της Φτέρνας και τους Τέσσερις Σταθμούς 91,92,93,94 (από το βιβλίο του Rodney Castleden The Making of Stonehenge. London and New York: Routledge, 1993. σ. 30)

Από το βιβλίο  ECLIPSE του Bryan Brewer

Κάθε χρόνο, την 1^η μέρα του καλοκαιριού ο ήλιος ανατέλλει από ένα σημείο που είναι βορειότερα κάθε άλλου αντίστοιχου κατά τη διάρκεια του έτους. Στα ερείπια του Stonehenge η ανατολή αυτού του ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε απόλυτη ευθυγράμμιση με την επονομασμένη Λίθο της Φτέρνας. Πρόκειται ίσως για το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό αυτού του μνημείου που είναι χτισμένο την ίδια περίπου περίοδο με τη Μεγάλη Πυραμίδα της Αιγύπτου. Θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν σίγουρο ότι οι κτίστες του Stonehenge θεωρούσαν αυτή την ημέρα την αρχή του έτους. Μετρώντας τον αριθμό των ημερών ανάμεσα σε 2 διαδοχικές ευθυγραμμίσεις μπορούσαν να υπολογίσουν τη διάρκεια του έτους. Αυτοί οι υπολογισμοί αποτελούσαν τη βάση για τη δημιουργία ενός εμπειρικού ημερολογίου για την υπόμνηση εορτών, αλλά και πιο πρακτικών δραστηριοτήτων όπως η σπορά και η συλλογή της σοδειάς.

Όμως για να προβλεφθούν οι εκλείψεις απαιτείται η γνώση 2 ακόμα κύκλων. Ο ένας από αυτούς, ο Σεληνιακός, προσδιορίζεται αρκετά εύκολα. Είναι ο αριθμός των ημερών ανάμεσα σε δύο διαδοχικές πανσελήνους. Αυτός ο κύκλος των 29,5 ημερών, σημειώνεται στο Stonehenge από 2 δακτυλίους λάκκων, ο ένας με 29 και ο άλλος με 30 λάκκους. Όμως ο άλλος κύκλος είναι κάτι εντελώς διαφορετικός, πρόκειται για τον κύκλο 2 αόρατων σημείων στο διάστημα. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις οι κατασκευαστές του Stonehenge τον γνώριζαν και είχαν τη δυνατότητα να τον χρησιμοποιούν για να προβλέπουν τις εκλείψεις.

Αυτά τα δύο αόρατα σημεία στο διάστημα ονομάζονται δεσμοί. Τα επίπεδα της εκλειπτικής και της τροχιάς της Σελήνης γύρω από τη Γη σχηματίζουν γωνία 6^ο. Αυτό σημαίνει πώς η Σελήνη συναντά την εκλειπτική δύο φορές κατά τη διάρκεια του Σεληνιακού μήνα. Αυτά τα σημεία τομής των τροχιών ονομάζονται δεσμοί. Οι εκλείψεις συμβαίνουν όταν οι δεσμοί βρεθούν στη νοητή ευθεία που συνδέει τη Γη με τον Ήλιο. Θα πρέπει να χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες και η παρατήρηση αμέτρητων κύκλων του φεγγαριού για να προσδιορισθεί ο κύκλος ευθυγράμμισης των δεσμών με τη γραμμή Γης-Ήλιου. Η πληροφορία αυτή, η οποία πρέπει να περνούσε από γενιά σε γενιά είναι καταγεγραμμένη στο Stonehenge. Συγκεκριμένοι λίθοι σημειώνουν όλες τις απαραίτητες ευθυγραμμίσεις της Σελήνης για τον προσδιορισμό αυτών των κύκλων.

Ποιοί ήταν αυτοί οι άνθρωποι που μπήκαν στη διαδικασία παρατήρησης και μελέτης αυτού του κύκλου προτού καν η ανθρωπότητα αναπτύξει τα πρώτα εργαλεία από μέταλλο; Μερικοί ερευνητές έχουν διατυπώσει την άποψη ότι το Stonehenge κατασκευάστηκε από Δρυίδες, όμως στην πραγματικότητα ελάχιστα είναι γνωστά για τους αρχιτέκτονες του μνημείου. Γνωρίζουμε πώς οι κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης παρατηρούνταν και καταγράφονταν μέσω της δομής του Stonehenge και μπορούμε να υποθέσουμε πώς ίσως να χρησιμοποιούταν για την παρακολούθηση αυτών των κύκλων. Ο αριθμός των λίθων και των λάκκων στο έδαφος στους διάφορους δακτυλίους γύρω από το Stonehenge αντιπροσωπεύει αριθμούς ημερών ή ετών. Μετακινώντας σημάδια στις διάφορες θέσεις ενός δακτυλίου, σε συγχρονισμό με τους αστρονομικούς κύκλους, παρακολουθούσαν τις θέσεις του Ήλιου, της Σελήνης και των δεσμών.

Γιατί οι εκλείψεις ήταν τόσο σημαντικές για τον αρχαίο λαό του Stonehenge; Ίσως θεωρούσαν το σκοτείνιασμα το Ήλιου ή της Σελήνης ένα φοβερό γεγονός, ένα οιωνό για καταστροφές. Πολλοί λαοί ερμήνευαν τις εκλείψεις με αυτό τον τρόπο, όμως η αστρονομική εξειδίκευση του Stonehenge υποδηλώνει πώς ο αρχιτέκτονάς του είχε κάτι διαφορετικό στο μυαλό του. Η κατανόηση των ηλιακών και σεληνιακών κύκλων πρέπει να είχαν οδηγήσει σε ένα υψηλό βαθμό γνώσης της αστρονομίας. Οι εκλείψεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν ώς επιβεβαιώσεις της συχνότητας αυτών των κύκλων. Ή ίσως οι αόρατοι δεσμοί της σεληνιακής τροχιάς να είχαν κάποια λατρευτική αξία.

Από πολλούς μελετητές έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το Stonehenge ήταν το ιερό μέρος κάποιας αρχαίας θρησκείας. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ανθρώπους της εποχής του Λίθου να συναθροίζονται σε ένα ιερό μέρος σε συγκεκριμένες ημερομηνίες (ισημερίες, ηλιοστάσια και εκλείψεις) για να επιβεβαιώσουν τις δοξασίες τους και να λάβουν μέρος σε θρησκευτικές τελετές. Ο Βρετανός Dr. William Stukeley, ο οποίος το 1740 ήταν ο πρώτος που παρατήρησε την ευθυγράμμιση του Stonehenge με το εαρινό ηλιοστάσιο, διατύπωσε την άποψη ότι το μνημείο είχε χτισθεί από Δρυίδες για τη λατρεία του φιδιού. Υποστήριξε πώς το Stonehenge και άλλοι παρόμοιοι κύκλοι από λίθους ήταν ιερά λατρείας του φιδιού και ονόμασε τα ιερά αυτά Δρακόνια. Θα μπορούσε ο συμβολισμός του φιδιού να σχετίζεται μετις εκλείψεις; Το κλειδί για τις εκλείψεις είναι οι δεσμοί της σεληνιακής τροχιάς. Οι αστρονόμοι αποκαλούν την περίοδο επαναφοράς της Σελήνης σε ένα δεσμό της τροχιάς της Δρακονικό μήνα. Ίσως τα μυθικά ερπετά του Stonehenge και ο θρυλικός δράκος που τρώει τον ήλιο να είναι συμβολισμοί του ίδιου πράγματος: μιας αόρατης παρουσίας στο χρόνο και το χώρο που αποκρύπτει τον Ήλιο και τη Σελήνη.

Οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες δείχνουν πώς η Γη έχει χτυπηθεί αρκετές φορές από ουράνια σώματα όπως κομήτες και μετεωρίτες. Εργαστηριακές προσομοιώσεις των αποτελεσμάτων της σύγκρουσης ενός κομήτη δείχνουν πώς θα μπορούσαν να προκληθούν παλιρροϊκά κύματα αρκετών εκατοντάδων μέτρων και ταχύτητας μέχρι και 200 κόμβων. Τα τελευταία 10.000 χρόνια έχουν υπάρξει δύο χτυπήματα αυτού του μεγέθους: ένα πολλαπλό χτύπημα σε όλους τους ωκεανούς της Γης περίπου το 7.640πΧ και ένα στη Μεσόγειο περίπου το 3.150πΧ, την εποχή του κατακλυσμού του Νώε.
 

Οι Christopher Knight και Robert Lomas (Uriel's Machine) υποστηρίζουν πώς οι αρχαίοι Ευρωπαίοι όχι μόνο επέζησαν της πλημμύρας που προκάλεσε το χτύπημα του 7.640πΧ, αλλά ανέπτυξαν και ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο πολιτισμό προσανατολισμένο στην πρόβλεψη και αντιμετώπιση μελλοντικών συγκρούσεων με μετεωρίτες. Γι αυτό το σκοπό κατασκεύασαν ένα διεθνές δίκτυο εξειδικευμένων αστρονομικών παρατηρητηρίων και το χρησιμοποίησαν για τη δημιουργία ηλιακών, σεληνιακών και πλανητικών ημερολογίων μεγάλης ακρίβειας, υπολόγισαν τη διάμετρο της Γης και προέβλεψαν με ακρίβεια και αρκετά χρόνια πριν τις συγκρούσεις με ουράνια σώματα. Αυτός ήταν ο πραγματικός σκοπός της κατασκευής του μεγαλιθικού μνημείου του Stonehenge. Το 3.510πΧ οι υπολογισμοί τους επαληθεύτηκαν και η συσκευή τους (Uriel’s Machine) επέτρεψε την ανοικοδόμηση του πολιτισμού σε ένα κατεστραμμένο κόσμο.