Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης έγινε πριν από 3.500 χρόνια και βύθισε τη Μεσόγειο στα σκοτάδια. Να είναι τα ίδια σκοτάδια που περιγράφει η Παλαιά Διαθήκη; Υπάρχουν γεωλόγοι που το υποστηρίζουν. Και υποστηρίζουν επιπλέον ότι οι καταστροφές που ακολούθησαν αντιστοιχούν στις δέκα πληγές του Φαραώ που περιγράφονται στην «Έξοδο».
Η εντυπωσιακή αυτή εκδοχή στηρίζεται στα συμπεράσματα δύο ανθρώπων: του Αμερικανού Ουίλιαμ Ράιαν, γεωλόγου στο Lamont-Doherty Earth Observatory της Νέας Υόρκης, και του Γάλλου Ζιλ Λερικολέ, που εργάζεται ως γεωλόγος στο Ινστιτούτο Ifremer της Βρέστης. Το κοινό τους στοιχείο είναι οι μελέτες τους ως προς τη στρωματογραφική μορφολογία της λεκάνης της Μαύρης Θάλασσας. Ο καθένας χωριστά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πριν από 7.500 χρόνια η Μεσόγειος υπερχείλισε και τα νερά, με μορφή καταρράκτη, γέμισαν τον Εύξεινο Πόντο.
Συνειδητοποιώντας ότι η τεράστια αυτή καταστροφή της Νεολιθικής Εποχής θα μπορούσε να είχε εμπνεύσει τον μύθο του Κατακλυσμού, άρχισαν να αναρωτιούνται αν θα μπορούσε να υπάρχει σχέση ανάμεσα στους μεγάλους, θεμελιώδεις μύθους της ανθρωπότητας και σε κοσμοϊστορικά γεωλογικά φαινόμενα. Η Σαντορίνη θα μπορούσε να είναι ένα υπόδειγμα. Η έκρηξη του ηφαιστείου έγινε σε περίοδο πλούσια σε βιβλικές εξιστορήσεις. Και, όπως αναφέρει το περιοδικό «Science & Vie», οι συνέπειές της θα μπορούσαν κάλλιστα να ξεπερνούν την καταστροφή του μινωικού πολιτισμού και να φθάνουν μέχρι την Αίγυπτο, την Έξοδο των Εβραίων και τις περίφημες δέκα πληγές του Φαραώ.
Με μία σειρά υποθέσεων και συλλογισμών οι δύο επιστήμονες, αλλά και άλλοι ειδικοί μεγάλων πανεπιστημίων, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι είναι μεν στατιστικά απίθανο, αλλά δεν είναι επιστημονική φαντασία η δημιουργία μιας αλυσίδας συνεπειών που, με αφετηρία την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, να βύθισαν την Αίγυπτο στην καταστροφή. Ακόμη και για την Έξοδο φτάνουν να πουν ότι μπορεί να αποτελεί συνέπεια της ίδιας έκρηξης!
Ο Ντόρον Νοφ, του Πανεπιστημίου της Φλόριδα, και ο Νάθαν Πάλντορ, του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, έδειξαν ότι ένας άνεμος της ίδιας - πολύωρης - έντασης και κατεύθυνσης θα μπορούσε να δημιουργήσει πέρασμα σε νερά σχετικά αβαθή. Ένας τέτοιος άνεμος στον Κόλπο του Σουέζ, λένε οι δύο επιστήμονες, θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν υδάτινο τοίχο ύψους 2, 5 μέτρων ο οποίος, βέβαια, θα «κατεδαφιζόταν», με μόνη μία απλή αλλαγή κατεύθυνσης του ανέμου.
Όσο για τις δέκα πληγές του Φαραώ, έχουν τη.. γεωλογική τους εξήγηση, όπως φαίνεται από τις δευτερεύουσες συνέπειες της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης, το 1600 π.Χ., λίγες ώρες μετά την ανάφλεξη, καθώς άνεμοι μεγάλης εντάσεως μετέφεραν τις στάχτες στην Αίγυπτο.
Το ίδιο το θέαμα του συμπλέγματος νήσων της Σαντορίνης μιλά από μόνο του, υποστηρίζουν οι γεωλόγοι Ράιαν και Λερικολέ. Τα πέντε νησιά που βρίσκονται εκεί ανήκουν στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου Πελάγους. Αυτό τοποθετείται στα 700 χιλιόμετρα βορειοδυτικά των ακτών της Αιγύπτου. Γύρω στο 1600 π.Χ. το ηφαίστειο της Σαντορίνης ξύπνησε βίαια. Μέσα σε δυο μέρες εκτόξευσε κάπου 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα λάβας και στάχτης.
Τέτοιου μεγέθους εκρήξεις γίνονται δύο με τρεις φορές σε κάθε αιώνα. Η σημαντικότερη ηφαιστειακή έκρηξη του 20ού αιώνα ήταν, πάντως, μικρότερου μεγέθους από της Σαντορίνης: ο λόγος, για το ηφαίστειο Πινατούμπο των Φιλιππίνων, που το 1991 «ξέρασε» πολλούς τόνους στάχτης. Το σύννεφο που δημιουργήθηκε, αισθητά μικρότερο από το αντίστοιχο της Σαντορίνης, έφτασε στο ψηλότερο στρώμα της ατμόσφαιρας και έκανε πολλές περιστροφές γύρω από τη Γη. Διότι, και εκεί βρίσκεται το νήμα της υπόθεσης, οι συνέπειες των ηφαιστειακών εκρήξεων είναι τεράστιες και δεν περιορίζονται στο κοντινό περιβάλλον του ηφαιστείου.
Οι δέκα πληγές
1. Τα νερά του ποταμού έγιναν αίμα
2. Οι βάτραχοι ανέβηκαν και κάλυψαν τη γη της Αιγύπτου
3. Όλη η σκόνη του εδάφους μετατράπηκε σε κουνούπια
4. Μεγάλος αριθμός από αλογόμυγες μπήκαν σε όλη τη χώρα της Αιγύπτου
5. Όλα τα κοπάδια των Αιγυπτίων πέθαναν
6. ’νθρωποι και ζώα καλύφθηκαν από πληγές που γίνονταν εξανθήματα
7. Ο Θεός έκανε να πέσει χαλάζι στη γη της Αιγύπτου
8. Οι ακρίδες κάλυψαν την επιφάνεια της χώρας
9. Έπεσε σκοτάδι βαθύ
10. Όλοι οι πρωτότοκοι πεθαίνουν στη γη της Αιγύπτου.
Η τέφρα ταξίδεψε έως τον Νείλο
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Τιμ Ντρούιτ, του εργαστηρίου «Μάγμα και Ηφαίστειο» του Πανεπιστημίου Μπλεζ-Πασκάλ του Κλερμόν Φεράν, στάχτες και σωμάτια εκτοξεύονταν από τον κρατήρα του ηφαιστείου της Σαντορίνης με την ταχύτητα του ήχου (περίπου 1.000 χλμ. την ώρα). Δημιούργησαν μία στήλη που διένυσε 36 χιλιόμετρα πριν προσγειωθεί και απλωθεί με κατεύθυνση νοτιοανατολική, οδηγημένη από τους ανέμους, προς την Κρήτη και την Αίγυπτο. Η προοδευτική κατάρρευση του κρατήρα επέτρεψε στο νερό της θάλασσας να πέσει από μεγάλα ύψη, προκαλώντας αλυσιδωτές εκρήξεις που σκάλισαν μια χάσκουσα καλντέρα διαμέτρου οκτώ χιλιομέτρων.
Ετούτη τη φυσική καταστροφή τη διαδέχτηκε μια άλλη: η έκρηξη προκάλεσε ένα παλιρροϊκό κύμα το οποίο μεγάλωνε με τη μορφή κύκλων ολοένα αυξανόμενης διαμέτρου σε μία μεγάλη περιοχή της θάλασσας της Μεσογείου. Αυτό έδειξε έρευνα του 1999 που πραγματοποίησαν δύο επιστήμονες πανεπιστημίων του Μιλάνου και του Παρισιού στον βυθό δύο θαλάσσιων περιοχών, πρώτα γύρω από το ηφαίστειο και μετά σε απόσταση 400 χιλιομέτρων από αυτό, σε νοτιοανατολική κατεύθυνση. Τα κύματα ήταν ύψους 15 μέτρων, δεν μπορούμε να ξέρουμε όμως αν πράγματι έφτασαν μέχρι την Αίγυπτο. Η έκρηξη δεν διακρινόταν από τόσο μακριά, μπορεί να ακούστηκε όμως η ανάφλεξη και μάλλον θα φαινόταν το σύννεφο στον ορίζοντα. Η έκρηξη στο ηφαίστειο Ταμπόρα της Ινδονησίας, το 1815, ήταν ορατή από απόσταση 1.500 χιλιομέτρων περιμετρικά.
Εκείνο που ξέρουμε όμως με βεβαιότητα - το απέδειξαν εργασίες του Αμερικανού επιστήμονα Ντάνιελ Στάνλεϊ - είναι ότι οι στάχτες έφτασαν μέχρι το Δέλτα του Νείλου. Οι γεωλογικές μελέτες μαρτυρούν την παρουσία ηφαιστειακής τέφρας και σωματιδίων ηφαιστειακής φύσης, ηλικίας και χημικής σύνθεσης ίδιας με εκείνων της Σαντορίνης, στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το κανάλι του Σουέζ.
Με βάση το γεγονός αυτό, θα μπορούσε να αιτιολογηθεί η πρώτη «πληγή»: «Γύρω από τη Σαντορίνη βρίσκουμε μεγάλο αριθμό βράχων που σχηματίστηκαν από τη συσσώρευση κομματιών λάβας, βάφοντας κάποιες ακτές με πορφυρό χρώμα», λέει ο Λερικολά. Ενώ ο Ράιαν προσθέτει ότι τα θειούχα ηφαιστειακά κομμάτια θα μπορούσαν να έχουν οξειδώσει τους βράχους του Νείλου που περιέχουν σίδηρο, δίνοντας στο νερό αντανακλάσεις στο χρώμα της σκουριάς.
Έμμεσα ή όχι, τα ηφαιστειακά σωματίδια που αιωρούνταν στην ατμόσφαιρα θα μπορούσαν να είναι πίσω από κάθε μία από τις υπόλοιπες «πληγές», υποστηρίζεται. Τα σωματίδια που φθάνουν στη στρατόσφαιρα (πάνω από 18 χιλιόμετρα ύψος στον Ισημερινό) παρασύρονται από δυνατούς ανέμους και απλώνονται σαν σεντόνια. Τότε δημιούργησαν το μεγαλύτερο σύννεφο ηφαιστειακής σκόνης στην Ανατολική Μεσόγειο, κατά τη 2η χιλιετία π.Χ. Αυτό το σύννεφο πρέπει να βύθισε το κομμάτι αυτό της Γης στο σκοτάδι, για πολλές μέρες.
Επιπλέον, ο Γάλλος μετεωρολόγος Ζαν Φρανσουά Ρουαγιέ λέει ότι τα ηφαιστειακά σωματίδια σε ψηλά στρώματα της ατμόσφαιρας μπορούν να αποτελέσουν πυρήνες συμπυκνωμένης βροχής και πάγου. Στην περίπτωση της έκρηξης του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης των ΗΠΑ, το 1980, πολλές μαρτυρίες μιλούν για χαλαζόπτωση.
Ακρίδες και βάτραχοι μετά τη βροχή Ο Ρουαγιέ υποστηρίζει ότι η Αίγυπτος της εποχής θα μπορούσε να έχει υποστεί πρωτοφανείς νεροποντές, ιδίως αν η έκρηξη της Σαντορίνης έγινε χειμώνα. Οι συνέπειες των βροχοπτώσεων σε μία περιοχή όπου κατά τεκμήριο υπάρχει ξηρασία, θα μπορούσαν να είναι καταλυτικές. Ένας ασυνήθιστος πολλαπλασιασμός των ακρίδων θα ήταν πιθανός, υποστηρίζει ο Μισέλ Λεκόκ του Ινστιτούτου Ακριδολογίας (ναι, υπάρχει και τέτοιο!) του Παρισιού. Οι επιδρομές των ακρίδων που θα προκαλούσαν τα εξαιρετικά μετεωρολογικά φαινόμενα, θα μπορούσαν να κρατήσουν ακόμη και είκοσι χρόνια, εξηγεί. Οι βροχές θα μπορούσαν μάλιστα να επιταχύνουν τη δραστηριοποίηση ανενεργών ειδών, κατά την περίοδο που η ανάπτυξή τους διακόπτεται. Έτσι τα έντομα θα πολλαπλασιάζονταν κατά εκατομμύρια. Το ίδιο ισχύει και για τους βατράχους. Ο ειδικός επί των βατράχων κ. Λεσκίρ εξηγεί ότι τα αμφίβια αυτά μετακινούνται μαζικά για δύο λόγους: είτε για τις ανάγκες αναπαραγωγής τους είτε λόγω ξαφνικής αύξησης του επιπέδου υγρασίας στον αέρα.
Πρωτότοκοι: η ανεξήγητη «πληγή» Ο πολλαπλασιασμός των εντόμων, ιδίως μυγών και κουνουπιών, είναι δυνατόν να προκαλέσει σειρά επιδημιών και να πλήξει τα κοπάδια των ζώων.
Επίσης οι «πληγές που γίνονταν εξανθήματα» είναι κάτι που εύκολα μπορεί να προκληθεί υπό παρόμοιες συνθήκες, μέσω δερματικών ασθενειών που προκαλούν οι νύμφες των εντόμων.
Η μόνη φαραωνική «πληγή» για την οποία οι επιστήμονες δυσκολεύονται να βρουν πειστική εξήγηση - αν υποθέσουμε ότι όλες οι υπόλοιπες εξηγούνται πειστικά - είναι ο μαζικός θάνατος των πρωτότοκων υιών.
Αλλά και εδώ δεν λείπουν οι υποθέσεις. Όπως λέει ο δρ Μπου Χακά του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, μία ηφαιστειακή έκρηξη, ναι μεν δεν προκαλεί από μόνη της επιδημίες, αλλάζει όμως τις κοινωνικές δομές.
Οι άνθρωποι μετακινούνται συνεχώς, δεν τηρούνται κανόνες υγιεινής.
Η χολέρα είναι δυνατόν να εμφανιστεί ακόμη και δύο μέρες μετά την έκρηξη, πιστεύει.
Επιπλέον, οι επιδημίες ευνοούνται από τη βροχή και τον αέρα.
Το νερό μπορεί να γίνει ελαφρά τοξικό και οι στάχτες να προκαλέσουν γαστρεντερικά προβλήματα που πλήττουν, κατά κανόνα, μικρά παιδιά.
Είναι όμως δύσκολο να εστιαστεί μια καταστροφή στους πρωτοτόκους, που αποτελούν σύμβολα της αιγυπτιακής κουλτούρας. Ε, έχει και η επιστήμη τα όριά της.
.jpg)