Έχει καθιερωθεί ως κοινώς αποδεκτό ότι η επιστήμη και η θρησκεία δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Κι όμως, όσο παράδοξο και αν ακούγεται σε μερικούς, ένας επιστήμονας έχει τις ίδιες πιθανότητες με κάθε άλλο επαγγελματία να είναι βαθιά θρησκευόμενος, τουλάχιστον σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών.
Μερικούς από τους μεγαλύτερους επιστήμονες στην ιστορία, συμπεριλαμβανομένου και του Albert Einstein, ήταν πεπεισμένοι ότι υπάρχει ένα είδος «έξυπνης» μορφής ζωής πίσω από το σύμπαν. Σήμερα, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που θεωρούν ότι δεν υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στη δουλειά τους και την πίστη τους.
Η εξέλιξη
Η αντίληψη για την ευθεία αντιπαράθεση των δύο κέντρων –επιστήμης και θρησκείας- οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη Θεωρία της Εξέλιξης, όπως τη διατύπωσε ο Δαρβίνος στο βιβλίο του «Η Προέλευση των Ειδών» το 1859. Με το έργο αυτό, ο Δαρβίνος υποστήριξε ότι όλες οι χιλιάδες των ειδών που κατοικούν τον πλανήτη μας εμφανίστηκαν ως αποτελέσματα της επαναλαμβανόμενης και αδιάκοπης εξελικτικής πορείας από κοινούς απογόνους.
Θα ήταν δύσκολο για τον καθένα να βρει σήμερα έστω έναν επιστήμονα που να μην πιστεύει στην εξέλιξη των ειδών. Τα στοιχεία που προέρχονται από αναρίθμητες έρευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς στον τομέα είναι απόλυτα πειστικά και φυσικά υπερβολικά πολλά στον αριθμό για να αφήσουν περιθώρια αμφισβήτησης.
Παρόλα αυτά, στις Ηνωμένες Πολιτείες το θέμα φαίνεται ότι δεν έχει κλείσει ακόμα. Σε έρευνα που έγινε το 2001, σχεδόν ένας στους δύο ενήλικες (45%) που ερωτήθηκαν απάντησαν ότι δεν θεωρούν ότι υπήρξε οποιαδήποτε ανάμειξη της εξέλιξης στην εμφάνιση του ανθρώπινου είδους και ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Τα στοιχεία αυτά επικαλείται πρόσφατο άρθρο του National Geographic, η συλλογιστική πορεία του οποίου προσπαθεί να συγκεράσει τα δύο ρεύματα, το επιστημονικό και το θρησκευτικό. Το ερώτημα που τίθεται είναι σαφές: «όμως, αν η εξέλιξη είναι το εργαλείο του Θεού;»
Όπως σημειώνεται στο ίδιο κείμενο, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που πιστεύουν στο ντεϊσμό (η θεωρία που θέλει το Θεό να δημιουργεί τον κόσμο αλλά να μην επεμβαίνει εφεξής στα επίγεια δρώμενα) οι οποίοι υποστηρίζουν επίσης ότι θα ήταν απόλυτα λογικό μια χρησιμοποιούμενη για τους θεϊκούς σκοπούς εξέλιξη να είναι η μέθοδος που σχημάτισε τον κόσμο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Παρόλα αυτά, ακόμα και αν το θέμα της εξέλιξης των ειδών «λυθεί» κατ’ αυτόν τον τρόπο, παραμένει το ζήτημα της δημιουργίας του κόσμου: Η Βίβλος, στο πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης αναφέρει ότι ο Θεός δημιούργησε τον Ουρανό και τη Γη, καθώς και τα είδη που κατοικούν σ’ αυτήν, μέσα σε έξι μέρες.
Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία που έχουν σήμερα στα χέρια τους οι ειδικοί, το σύμπαν χρειάστηκε περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια για να σχηματιστεί, ενώ η Γη σχηματίστηκε πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι δε πρώτοι άνθρωποι χρονολογούνται πριν μόλις μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.
Οι περισσότεροι θρησκευόμενοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Βίβλος δεν είναι ένα επιστημονικό βιβλίο, δεν μπορεί δηλαδή κάθε της φράση να λαμβάνεται με την κυριολεκτική της σημασία, ξεπερνώντας έτσι και αυτό το «σκόπελο».
Αποδεικνύοντας το …Θεό;
Η επιστήμη είναι μικρή σε ηλικία. Ο όρος «επιστήμονας» είναι πιθανόν να μην είχε χρησιμοποιηθεί πριν το 1833. Και η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι –από μια σκοπιά- θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι επιστήμες εξελίχθηκαν σε μια προσπάθεια να εξηγηθούν τα δημιουργήματα του Θεού. Για παράδειγμα, ένας από τους λόγους για τους οποίους άνθισε η Γεωλογία είναι η έρευνα για τη συλλογή αποδείξεων για την ιστορικότητα της πλημμύρας των χρόνων του Νώε.
Φυσικά, δεν μοιάζει να υπάρχει τρόπος επιστημονικής απόδειξης για τη θρησκευτική πίστη. Θα ήταν μάλλον αδύνατον να λάβει χώρα ένα πείραμα που θα υποδείκνυε πως θα έμοιαζε ένα σύμπαν που έχει δημιουργηθεί από το Θεό και ένα άλλο που όπου δεν θα υπάρχει Θεός.
Όμως κατά πόσον είναι δυνατός ο απόλυτος διαχωρισμός θρησκείας και επιστήμης;
Σύμφωνα με έρευνα του 1997 που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature», σε ποσοστό 40%, οι αμερικανοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πιστεύουν στο Θεό –όχι μόνο σαν Δημιουργό, αλλά πιστεύουν σε ένα Θεό στον οποίο μπορούν να προσευχηθούν και να περιμένουν ανταπόκριση.
Ίσως, τελικά, ανακαλύψεις όπως οι πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο της γενετικής ή της κβαντικής φυσικής, φέρνουν τον επιστημονικό κόσμο πιο κοντά στο θρησκευτικό, αντί να τον απομακρύνουν…
